Erotyczne przygody królów w mało znanych obrazach Jana Matejki

2019-05-03

Niektóre dzieła Jana Matejki pozostają od ponad 130 lat w prywatnych kolekcjach - szczególnie dotyczy to niewielkich obrazków ilustrujących historyczne anegdoty. Do takich właśnie prac należą trzy przedstawienia ukazujące miłosne przygody polskich królów: spotkanie Kazimierza Jagiellończyka z księżną Zofią Szczecińską, nocne zaloty Jana Olbrachta do jednej z krakowskich mieszczek oraz grzech Bolesława Śmiałego, który miał przemocą posiąść żonę rycerza Mścisława z Bużenina. Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania opowieści o obrazach, których nie znajdziemy w żadnym z muzeów - w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Nowoczesność sprzed stu lat

2019-04-26

Do 9 czerwca 2019 w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie można zwiedzać wystawę "Czas przełomu. Sztuka awangardy w Europie Środkowej 1908-1928", współorganizowaną przez Muzeum Sztuki w Ołomuńcu, Galerię Miasta Bratysławy oraz Muzeum Janusa Pannoniusa w Peczu. Prezentowane na niej dzieła artystów m.in. polskich, czeskich, słowackich i węgierskich ukazują, jak nowoczesna potrafiła być sztuka naszego regionu sto lat temu. Magdalena Łanuszka opowie subiektywnie o wybranych elementach tej wystawy w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Wielkanocne zejście do piekła

2019-04-18

W Składzie Apostolskim pojawia się zdanie: "ukrzyżowan, umarł i pogrzebion, i zstąpił do piekieł; trzeciego dnia zmartwychwstał". Jest to wyraz wiary, że po swojej śmierci Chrystus zszedł do piekła i uwolnił dusze sprawiedliwych. To nieco zapomniane dziś "Zstąpienie do otchłani" było niegdyś jedną z kluczowych scen, przedstawianych przez artystów Wschodu i Zachodu; znajdziemy ją między innymi w Ołtarzu Mariackim Wita Stwosza. Kiedy owo Zstąpienie do otchłani miało mieć miejsce i co dokładnie było ukazywane w ilustracjach tego wydarzenia? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnej opowieści w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Wielkanocne zejście do piekła

2019-04-19

W Składzie Apostolskim pojawia się zdanie: "ukrzyżowan, umarł i pogrzebion, i zstąpił do piekieł; trzeciego dnia zmartwychwstał". Jest to wyraz wiary, że po swojej śmierci Chrystus zszedł do piekła i uwolnił dusze sprawiedliwych. To nieco zapomniane dziś "Zstąpienie do otchłani" było niegdyś jedną z kluczowych scen, przedstawianych przez artystów Wschodu i Zachodu; znajdziemy ją między innymi w Ołtarzu Mariackim Wita Stwosza. Kiedy owo Zstąpienie do otchłani miało mieć miejsce i co dokładnie było ukazywane w ilustracjach tego wydarzenia? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnej opowieści w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Zakamuflowane dzieło Wita Stwosza

2019-04-12

Rzeźbiona późnogotycka Modlitwa Chrystusa w Ogrójcu od pierwszej połowy XIX wieku znajdowała się na ścianie kościoła w Ptaszkowej niedaleko Nowego Sącza. Zniekształciły ją liczne przemalowania i nie sprawiała wrażenia wybitnego dzieła; dopiero konserwacja przeprowadzona w 2002 roku odsłoniła jej oryginalną, niezwykle wysoką klasę artystyczną. Okazało się, że rzeźbę tę wykonał sam Wit Stwosz! Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania opowieści o tym niezwykłym zabytku, dziś znajdującym się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu - w audycji Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godz. 18.05.

Zakamuflowane dzieło Wita Stwosza

2019-04-10

Rzeźbiona późnogotycka Modlitwa Chrystusa w Ogrójcu od pierwszej połowy XIX wieku znajdowała się na ścianie kościoła w Ptaszkowej niedaleko Nowego Sącza. Zniekształciły ją liczne przemalowania i nie sprawiała wrażenia wybitnego dzieła; dopiero konserwacja przeprowadzona w 2002 roku odsłoniła jej oryginalną, niezwykle wysoką klasę artystyczną. Okazało się, że rzeźbę tę wykonał sam Wit Stwosz! Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania opowieści o tym niezwykłym zabytku, dziś znajdującym się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu - w audycji Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godz. 18.05.

Czarny Chrystus, który przemówił

2019-04-05

W narożniku północno-wschodnim obejścia prezbiterium katedry na Wawelu znajduje się późnobarokowy ołtarz, a w nim czternastowieczna rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, zwana Krucyfiksem Królowej Jadwigi. W tym samym ołtarzu umieszczony jest także relikwiarz Jadwigi Andegaweńskiej. Jaka legenda wiąże się z tym krucyfiksem? Jakie wotum złożono przy nim po bitwie pod Wiedniem i jaka była wędrówka szczątków królowej Jadwigi na przestrzeni wieków, zanim trafiły do tego ołtarza? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

"Zwiastowanie" Mistrza Jerzego

2019-03-29

W 1803 roku władze austriackie zdecydowały o wyburzeniu m.in. dwóch zrujnowanych kościołów z wawelskiego wzgórza, jednak zanim to nastąpiło, księżna Izabela Czartoryska wybrała się na Wawel i w jednym z nich wykopała spod gruzów trzy obrazy. Wśród nich było późnogotyckie Zwiastowanie - pozostałość po tryptyku z 1517 roku. Co wiemy o autorze tego dzieła i kim był jego fundator? Co jest wyhaftowane na szatach archanioła Gabriela i dlaczego w stronę Marii leci z nieba malutkie Dzieciątko? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Walka Karnawału z Postem

2019-03-22

W 2019 roku przypada 450. rocznica śmierci niderlandzkiego malarza Pietera Bruegela Starszego. Jednym z jego najsłynniejszych dzieł jest "Walka Karnawału z Postem", przechowywana w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. W Muzeum Narodowym w Krakowie do II wojny światowej znajdowała się kopia tego obrazu, pędzla syna artysty, Pietera Brueghela Młodszego - niestety dzieło to jest nie odnalezioną do dziś stratą wojenną. W jakich okolicznościach zaginął obraz z Krakowa i czym różnił się on od wersji eksponowanej dzisiaj w Wiedniu? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godz. 18.05.

Wiosenny Benedykt z krakowskiego Podgórza

2019-03-15

Święty Benedykt to główny patron Europy i ojciec życia zakonnego na Zachodzie, założyciel zakonu benedyktynów. Na krakowskim podgórzu znajduje się maleńki kościółek pod wezwaniem tego świętego - ostatnie badania wykazały, że w tym miejscu już w początkach XI wieku znajdowała się świątynia, być może wzniesiona przez budowniczych z Czech lub Moraw. Kościółek tradycyjnie otwierany jest na święto Rękawki (wtorek po Wielkanocy), oraz w dniu wspomnienia jego patrona, czyli 21 marca. Z jakimi pogańskimi wiosennymi obrzędami wiązała się "Rękawka", co odkryto w czasie ostatnich prac archeologicznych w kościółku na Wzgórzu Lasoty, oraz jaki jest związek św. Benedykta z wiosną oraz z winem? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w audycji Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godz. 18.05.

Dama z nie wiadomo czym

2019-03-08

Portret młodej kobiety, namalowany przez Leonarda da Vinci w Mediolanie ok. 1490, to jeden z najsłynniejszych obrazów w polskich zbiorach. Pochodzące z kolekcji Książąt Czartoryskich dzieło, zwane "Damą z łasiczką" lub "Damą z gronostajem", dziś znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Modelka identyfikowana jest jako Cecylia Gallerani, kochanka księcia Lodovica Sforzy, choć ta identyfikacja pojawiła się dopiero u progu XX wieku; Izabela Czartoryska sądziła, że posiada portret kochanki króla Francji Franciszka I. W jaki sposób obraz Leonarda da Vinci został przemalowany, gdy trafił w ręce Czartoryskich? Jakie właściwie zwierzątko trzyma dama w tym portrecie? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w audycji Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Wizerunki polskich władców

2019-03-01

Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki bardzo mocno wpłynął na naszą narodową historyczną wyobraźnię; gdy myślimy o którymkolwiek z władców Polski, to niemal automatycznie wizualizujemy go sobie według przedstawień z tego zbioru. Trzeba jednak pamiętać, że seria rysunków Jana Matejki wydana w Wiedniu w 1893 r. nie była pierwszym i nie jest jedynym zestawem portretów polskich władców. Jaki wyglądały najstarsze zachowane do dziś serie wizerunków naszych monarchów? Jakie znaczące detale zawarł Jan Matejko w swoich przedstawieniach? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w audycji Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godzinie 18.05.

Legenda o miłości rodzeństwa Oświęcimów

2019-02-22

Kaplica Oświęcimów przy kościele OO. Franciszkanów w Krośnie została wzniesiona w l. 1647-1648 według projektu Vincenzo Petroniego z Mediolanu; jej wnętrze zdobią stiuki autorstwa Giovanniego Battisty Falconiego oraz obrazy ukazujące członków rodziny Oświęcimów. Fundatorem kaplicy był Stanisław Oświęcim herbu Radwan, który zdecydował się wznieść tę budowlę po śmierci swej przyrodniej siostry Anny. Czy rzeczywiście - jak chce dziewiętnastowieczna legenda - tych dwoje połączyła zakazana, kazirodcza miłość? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w audycji Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.

Co zostało po cmentarzu przy kościele Mariackim?

2019-02-15

Przez prawie sześć stuleci główny cmentarz mieszkańców Krakowa znajdował się przy kościele Mariackim - ze względów sanitarnych nekropolię tę zlikwidowały władze austriackie w 1797 roku. Po cmentarzu tym pozostały jednak ślady: nie tylko epitafia na ścianach fary, ale przede wszystkim wspaniała późnogotycka kaplica Ogrójcowa przy kościele św. Barbary, a także pojedyncze, rozproszone dziś dzieła, jak chociażby figura Matki Boskiej Łaskawej, "wędrująca" po Krakowie od niemal 250 lat. Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godzinie 18.05.

Zawiść, rozpusta, niestałość...? Co kryje się w dekoracjach prezbiterium kościoła Mariackiego?

2019-02-08

Dekoracje prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie to wyjątkowy zespół gotyckich rzeźb; powstały one w latach 60. XIV wieku i zapewne stworzył je warsztat złożony z artystów, z których przynajmniej kilku pracowało wcześniej w Wiedniu. Rzeźby te są dość zniszczone i trudno dostępne (znajdują się na znacznej wysokości), ale ich gipsowe odlewy można podziwiać z bliska na wystawie "Kraków na wyciągnięcie ręki" w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka (Muzeum Narodowe w Krakowie). Badacze wciąż spierają się, jakie dokładnie mogło być znaczenie poszczególnych elementów tych dekoracji: czy małpa symbolizuje w tym wypadku grzesznika, czy może odnosi się do budowniczego lub osoby fundatora? Co uosabia zgięty "paralityk" i czego personifikacją może być postać mnicha, który ogląda się za siebie? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godzinie 18.05.

Kościół Mariacki - fakty i mity

2019-02-01

Kościół Mariacki w Krakowie to jedna z najsłynniejszych budowli miasta i oczywiście łączą się z nią liczne legendy. Ile jest w nich prawdy i jaka w rzeczywistości była historia krakowskiej fary? Kiedy w obecnym miejscu znalazła się parafia i kto ufundował zachowane do dziś gotyckie prezbiterium? Czy wieże kościoła rzeczywiście budowało dwóch braci i na ile można wierzyć w legendę o hejnaliście przeszytym tatarską strzałą? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnych ciekawostek w programie Wielka Sztuka Małopolski, w piątek o godz. 18.05.

Szlakiem higieny w dawnym Krakowie

2019-01-25

Wbrew pozorom późne średniowiecze i początki nowożytności to nie były czasy wszechobecnego brudu - wręcz przeciwnie, w ówczesnym Krakowie funkcjonowały liczne łaźnie, a cech mydlarzy zrzeszał wielu rzemieślników, działających również na Kleparzu i na Kazimierzu. W kolejnej audycji Wielka Sztuka Małopolski Magdalena Łanuszka zaprasza na wyprawę szlakiem higieny dawnego Krakowa - co prawda baszta Mydlarzy w ciągu murów obronnych nie zachowała się do dziś, ale wciąż istnieje budynek, w którym znajdowały się królewskie łaźnie Władysława Jagiełły (tzw. Dom Długosza) oraz pałac, w którym łaźnię prowadził niesławny szesnastowieczny burmistrz Krakowa, czyli skandalista Erazm Czeczotka. Zapraszamy do wysłuchania kolejnej porcji ciekawostek w piątek o godz. 18.05.

Kamienny Chrystus w Kościele Mariackim

2019-01-18

W jednym z bocznych ołtarzy w kościele Mariackim w Krakowie znajduje się wyjątkowy późnogotycki zabytek: to kamienny krucyfiks, dzieło Wita Stwosza, zapewne z początku lat dziewięćdziesiątych XV wieku. Fundatorem tej rzeźby był Henryk Slacker, którego testament z 1504 roku zawiera zapis o pieniądzach przeznaczonych na pomalowanie dzieła. Kim był Slacker i jakie legendy związane są z jego krucyfiksem? Jaki szczegół anatomiczny wyróżnia tę akurat rzeźbę Chrystusa spośród innych przedstawień Ukrzyżowanego? Magdalena Łanuszka zaprasza do wysłuchania kolejnej opowieści w programie Wielka Sztuka Małopolski w piątek o godz. 18.05.