Dobiegła końca trwająca 6 lat konserwacja Ołtarza Wita Stwosza

W piątek oficjalne odsłonięcie Ołtarza Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej w Krakowie. Przez ostatnie sześć lat pracowali przy nim konserwatorzy.  Teraz już bez przeszkód będzie można oglądać to wyjątkowe dzieło. Wszystkie rusztowania zostały już zdemontowane, więc zarówno wierni, jak i turyści mogą w pełni podziwiać ołtarz.

Prace trwały aż 6 lat. Konserwacja została poprzedzona badaniami, które rozpoczęły się już w 2011 roku i obejmowały między innymi tomografię komputerową, badania mikroskopowe i mikrochemiczne. Dzięki dobremu rozpoznaniu specjalistom udało się następnie odtworzyć średniowieczną kolorystykę, ale także zabezpieczyć na jakiś czas figury.

Przy renowacji ołtarza pracowało wielu specjalistów, również z Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie czy Polskiej Akademii Nauk. Dodam, że w 2019 roku dokonano sensacyjnego odkrycia. Mowa o dacie 1486 na boku figury świętego Jakuba apostoła.

Badania i konserwacja kosztowały w sumie 14 milionów złotych. Powstała bardzo szczegółowa dokumentacja stanu zachowania zabytku i przeprowadzonych prac, w planach jest przygotowanie publikacji o ołtarzu. Wśród instytucji, które brały udział w projekcie były m.in. Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie i Polska Akademia Nauk. Zadanie współfinansowane było przez: Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminę Miejską Kraków oraz parafię mariacką.

Konserwatorzy przez ponad tysiąc dni pracowali w zorganizowanej na terenie Bazyliki Mariackiej roboczej pracowni na tyłach ołtarza – dzięki temu rzeźby przez cały okres pozostawały w podobnych od ponad 500 lat warunkach mikroklimatycznych. Tylko podczas wojennej i powojennej tułaczki ołtarza rzeźby i detale przebywały daleko poza kościołem Mariackim.

Podczas konserwacji rzeźb z tzw. szafy głównej ze sceną Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny przed ołtarzem stanęły rusztowania, a odwiedzający świątynię mogli obserwować, co robią konserwatorzy. Przez ich ręce przeszło ponad 200 figur, z których największe miały sporo ponad 3 metry wysokości i ważyły 250 kilogramów oraz parę tysięcy elementów snycerskich.

W trakcie prac przeprowadzono m.in. badania dendrochronologiczne drewna użytego do budowy elementów konstrukcyjnych ołtarza. Rzeźby zostały poddane analizom w podczerwieni, ultrafiolecie i promieniowaniu rentgenowskim oraz badaniom przy użyciu ręcznego spektrometru fluorescencji rentgenowskiej (XRF) oraz mikroskopu elektronowego. Dzięki temu dokładne wiedziano, iloma i jakimi warstwami malarskimi płaskorzeźby i postaci zostały pokryte w oryginale oraz w kolejnych stuleciach.

Część elementów architektonicznych ze zwieńczenia ołtarza oraz cztery rzeźby zostały poddane tomografii komputerowej w Instytucie Odlewnictwa w Krakowie.

We wrześniu 2019 roku na rzeźbie św. Jakuba Apostoła, który w scenie Zaśnięcia podtrzymuje Marię odczytano datę 1486 r. - o trzy lata wcześniejszą, niż przyjęty w literaturze fachowej moment poświęcenia ołtarza. Według specjalistów wszystkie rzeźby z tej sceny powstały w tym czasie.

Badając podłoże, na których wykonane zostały płaskorzeźby, na odwrociu niektórych kwater specjaliści natrafili na wzmocnienia konstrukcyjne desek pochodzące z różnych okresów w postaci drewnianych "motylków" lub pasów płótna. Największej liczby takich ingerencji doświadczyła kwatera "Chrystus zstępujący do otchłani". Część nieoryginalnych wstawek została usunięta, a do wzmocnienia i stabilizacji tych podłoży, które tego wymagały specjaliści użyli innowacyjnego systemu drobnych, cienkich mostków przypominających wyglądem rybie ości.

Pracom przy ołtarzu przyglądali się zagraniczni eksperci, znawcy twórczości Wita Stwosza m.in. z Monachium, Frankfurtu i Florencji.

Badania potwierdzają, że ołtarz powstał na pewno między 1477 a 1489 r. Został wykonany z trzech rodzajów drewna. Konstrukcja powstała z twardego dębu, tło z modrzewia, a figury wyrzeźbiono w miękkim i elastycznym drewnie lipowym. Po II wojnie światowej, gdy ołtarz zrabowany przez Niemców wrócił do Krakowa z Norymbergi był kompleksowo odnawiany tylko raz przez zespół pod kierownictwem prof. Mariana Słoneckiego. W roku 1957 po przymusowym pobycie w muzeum na Wawelu powrócił do kultu w farze krakowskiej dzięki staraniom ks. infułata Ferdynanda Machaya. W latach 80. i w 1999 r. jego powierzchnię oczyszczono z poważnych zabrudzeń i przeprowadzono prace zabezpieczające.

Skontaktuj się z Radiem Kraków - czekamy na opinie naszych Słuchaczy

Pod każdym materiałem na naszej stronie dostępny jest przycisk, dzięki któremu możecie Państwo wysyłać maile z opiniami. Wszystkie będą skrupulatnie czytane i nie pozostaną bez reakcji.

Opinie można wysyłać też bezpośrednio na adres [email protected]

Zapraszamy również do kontaktu z nami poprzez SMS - 4080, telefonicznie (12 200 33 33 – antena,12 630 60 00 – recepcja), a także na nasz profil na Facebooku  oraz Twitterze.

Magdalena Zbylut-Wiśniewska/PAP/ko