Ludwig van Beethoven to jeden z najbardziej odkrywczych kompozytorów. Zakończył wiedeński klasycyzm i utorował drogę romantyzmowi. W 2020 roku przypada 250. rocznica urodzin tego wielkiego kompozytora. Beethoven to twórca inspirujący całe generacje kompozytorów. Beethoven to dla Pendereckiego twórca ważny. Jak mawiał: „Kocham Beethovena”. Tegoroczna edycja festiwalu EMANACJE Artysta – Dzieło – Spotkania poświęcona pamięci zmarłego w tym roku Krzysztofa Pendereckiego prezentuje utwory kameralne obu twórców w wykonaniu wybitnych muzyków młodego pokolenia.
Choć zaliczany jest do klasyków wiedeńskich, w swojej muzyce bezapelacyjnie przełamywał i wykraczał poza klasyczne ramy. Beethoven zrewolucjonizował niemal każdy tworzony przez siebie gatunek, szczególną zaś przestrzenią zmian stały się jego kwartety smyczkowe. W XX wieku muzyka daleko odbiegła od harmonicznych i formalnych wzorców Beethovena, a kwartet smyczkowy nareszcie został uwolniony od porównań z późnymi dziełami ostatniego klasyka. Kwartet smyczkowy niezwykle związany z konwencją gatunkową postrzegany jest w muzyce współczesnej jako „bastion tradycji”. Gatunek ten na powrót stał się medium osobistej wypowiedzi kompozytorskiej. Właśnie temu zrównoważonemu brzmieniowo, arcyklasycznemu składowi instrumentalnemu twórcy współcześni powierzali i nadal powierzają najintymniejsze uczucia. Wątki autobiograficzne wprowadzali do swych kwartetów już Bedřich Smetana („Z mého života”) i Leos Janáček („Listy poufne”).
III Kwartet smyczkowy Pendereckiego wpisuje się w ten nurt. Tytuł „Kartki z nienapisanego dziennika” stanowi podkreślenie, że muzyka, którą przynosi to osobiste wyznanie. Stylistycznie dzieło utrzymane jest w stylu kameralnego neoromantyzmu wpisującego się w tradycję haydnowsko-beethovenowską. Prof. Mieczysław Tomaszewski pisał: „Jeśli kwartet, jak chciał tego Haydn jest rozmową jej czterech równoprawnych uczestników, to w każdym razie nie jest rozmową o niczym. Inna rzecz, że jest to u Pendereckiego rozmowa z samym sobą. Rozmowa z własną pamięcią”. Utwór ten pomyślany został jako jedna koncepcyjna część ujęta w ciąg następujących po sobie epizodów, tworzących – niczym odrywane kartki z pamiętnika – sekwencje ulotnych zdarzeń. Całość muzycznie spaja temat ludowy – melodia huculska. Jak twierdził kompozytor: „Komponując kwartet, przypomniałem sobie melodię, którą często słyszałem od ojca. Użyłem tego tematu, który rozrósł się w kolejnych wariacjach i niemal zawładnął moim utworem”. Premiera III Kwartetu smyczkowego w wykonaniu Shanghai Quartet odbyła się 21 listopada 2008 w Filharmonii Narodowej. Dzieło wywołało wielki entuzjazm i zadziwienie. W nowym utworze 75-letniego kompozytora usłyszano nowy ton. Po pierwszym wykonaniu Penderecki określił swój utwór „podróżą sentymentalną w krainy dawno opuszczone”.
W podobnym nurcie utrzymany jest IV Kwartet smyczkowy – ostatni w kwartetowym katalogu dzieł Pendereckiego, powstały w 2016 roku. Napisany został dla Belcea Quartet, jednego z najlepszych kwartetów smyczkowych na świecie. Polska premiera IV Kwartetu smyczkowego Krzysztofa Pendereckiego miała miejsce 2 kwietnia 2017 roku w Lublinie. Kompozytor pracował nad poszerzoną wersją utworu do końca życia. Śmierć przerwała proces rozbudowy dzieła, które pozostało nostalgicznym refleksem pamięci, symboliczną ostatnią kartą pisanego dźwiękiem pamiętnika Twórcy.
Omawiane dzieła wybrzmią podczas dwóch najbliższych koncertów EMANACJI 1 i 2 sierpnia w wykonaniu Karol Szymanowski Quartet.
Karol Szymanowski Quartet
Od momentu założenia w Warszawie w 1995, zespół odznacza się ciągłym poszukiwaniem nowych inspiracji oraz otwartością na to co nieprzewidywalne. Członków kwartetu łączy wyjątkowe, wspólne rozumienie muzyki oraz fascynacja dorobkiem polskich kompozytorów — szczególnie Karola Szymanowskiego, którego muzyka, ze swą ogromną swobodą i ekspresją, wciąż jest czynnikiem identyfikującym brzmienie zespołu.
Kwartet rozpoczął naukę w Hochschule für Musik w Hanowerze u Hatto Beyerle. Kolejnymi mentorami kształtującymi muzyków byli Eberhard Feltz, Walter Levin, Izaak Stern, Bernard Greenhouse, Alfred Brendel, Seiji Ozawa, Friedemann Weigle oraz członkowie kwartetów Amadeus, Emerson, Juilliard i Guarneri.
KSQ zyskał wielkie uznanie za propagowanie muzyki Albana Berga m.in. poprzez wykonania dzieł dedykowanych specjalnie zespołowi. Jako ambasador muzyki Szymanowskiego oraz innych kompozytorów polskich i wschodnioeuropejskich (Lutosławskiego, Gubaiduliny, Weinberga, Pendereckiego), w ciągu kilku lat zespół zdołał uplasować się na szczycie międzynarodowej sceny muzycznej. W 2005 został uhonorowany nagrodą Fundacji im. Karola Szymanowskiego, zaś w 2007 — odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej.
W poszukiwaniu powiązań między epokami i przekraczania granic, muzycy opracowują programy koncertowe, które spotykają się z wielką przychylnością krytyków i publiczności. Zaskakują nieoczekiwanymi kombinacjami tworząc nowe perspektywy. Podejście to znajduje również odzwierciedlenie w dyskografii KSQ, która oprócz dzieł Haydna, Dvořáka i Szostakowicza obejmuje także rzadko nagrywane utwory Bacewicz, Żeleńskiego, Zarębskiego, Friedmana, Weinberga i Różyckiego. Jednak bliski związek między zespołem a publicznością powstaje przede wszystkim podczas koncertów na żywo, granych na całym świecie. Kwartet gościł w renomowanych salach koncertowych, takich jak: Carnegie Hall, Wigmore Hall, Concertgebouw Amsterdam, Wiener Musikverein, Berlin Konzerthaus i Shanghai Symphony Hall. Brał też udział w międzynarodowych festiwalach w Rheingau, Szlezwiku-Holsztynie, BBC Proms, Schuberciadzie i Lockenhaus.
LUSŁAWICKI FESTIWAL EMANUJE
W Lusławicach trwa festiwal EMANACJE. Zainaugurowane 5 lipca wydarzenie pozwala odkryć Lusławice na nowo. Tegoroczna edycja ma charakter wyjątkowy bowiem poświęcona została pamięci zmarłego w marcu tego roku Patrona Centrum – Krzysztofa Pendereckiego. Festiwal odbywający się pod hasłem: Artysta – Dzieło – Spotkania prezentuje wielowymiarowo dorobek Artysty ukazując go nie tylko jako wybitnego kompozytora, ale również miłośnika drzew, architekta założenia parkowego w Lusławicach, twórcę Europejskiego Centrum Muzyki.
Koncerty festiwalowe odbywają się w sali koncertowej Europejskiego Centrum Muzyki oraz w Bazylice św. Floriana w Krakowie, gdzie złożono prochy Mistrza. Po 40 latach od pierwszego festiwalu organizowanego w Lusławicach przez Elżbietę i Krzysztofa Pendereckich muzyka powraca również do lusławickiego parku. Część koncertów organizowana jest w niepowtarzalnej scenerii, w przestrzeniach unikatowego Arboretum kompozytora.
Tegoroczna edycja EMANACJI to jednak znacznie więcej niż spotkania z wybitymi kreacjami dzieł Mistrza. Obok koncertów prezentujących przekrój przez twórczość solową i kameralną Pendereckiego oferta festiwalowa wzbogacona została o nowoczesną, multimedialną ekspozycję „KRZYSZTOF PENDERECKI – DZIEDZICTWO POLSKIEJ MUZYKI XX I XXI WIEKU”. Wystawa wkomponowana została w przestrzeń Centrum. Dzięki nowoczesnym technologiom audiowizualnym oraz systemom multimedialnym ekspozycja ukazuje całe spectrum najnowszej muzyki polskiej. Penderecki przedstawiony jest w kontekście XX-wiecznej muzyki polskiej jako genialny Twórca, wybitnego Polaka uhonorowanego najwyższymi odznaczeniami i nagrodami na całym świecie, Artysta, którego dzieło nieustannie emanuje inspirując kolejne generacje twórców.
Szczególnym wydarzeniem towarzyszącym w tym roku festiwalowi jest otwarcie dla zwiedzających słynnego lusławickiego Arboretum, będącego owocem wieloletniej pasji kompozytora. Przybywający do Lusławic goście mają niebywałą okazję zobaczyć i poznać botaniczną kompozycję tworzoną przez Krzysztofa Pendereckiego przez 40 lat, dzieło jego życia, symboliczną dziewiątą symfonię. W otoczeniu ukochanych przez Kompozytora drzew znajduje się odrestaurowany, XVIII wieczny dwór wraz z zabytkowym lamusem oraz symboliczny grób Fausta Socyna. W Lusławicach zmaterializowało się jedno z największych marzeń Twórcy – Europejskie Centrum Muzyki. Instytucja ta wraz z niezwykłym arboretum są swoistym domknięciem cyklu ośmiu symfonii w katalogu dzieł kompozytora. To dzieło wciąż trwa.
Program sierpniowych koncertów Emanacji wypełni muzyka kompozytorów szczególnie bliskich sercu Krzysztofa Pendereckiego. Obok dzieł Jana Sebastiana Bacha, Ludwiga van Beethovena zabrzmią dzieła kameralne i solowe Patrona Centrum w wykonaniu znakomitych solistów oraz czołowych zespołów kameralnych w Polsce:
1 VIII 2020, SOBOTA, 19:00 - ARBORETUM, LUSŁAWICE
2 VIII 2020, NIEDZIELA, 19:00 - SALA KONCERTOWA, LUSŁAWICE
Karol Szymanowski Quartet
W PROGRAMIE: K. PENDERECKI, L. VAN BEETHOVEN
9 VIII 2020, NIEDZIELA, 19:00 - SALA KONCERTOWA, LUSŁAWICE
Meccore String Quartet
W PROGRAMIE: K. PENDERECKI, L. VAN BEETHOVEN
16 VIII 2020, NIEDZIELA, 19:00 - ARBORETUM, LUSŁAWICE
Atom String Quartet
W PROGRAMIE: K. PENDERECKI
22 VIII 2020, SOBOTA, 19:15 - BAZYLIKA ŚW. FLORIANA, KRAKÓW
Aleksandra Kuls
W PROGRAMIE: J.S. BACH, K. PENDERECKI, H. WIENIAWSKI, E. YSAŸE
23 VIII 2020, NIEDZIELA, 19:00 - ARBORETUM, LUSŁAWICE
Aleksandra Kuls, Marcin Koziak
W PROGRAMIE: G.P. TELEMANN, K. PENDERECKI, H. WIENIAWSKI, G. BACEWICZ, N. PAGANINI, J. ELSNER, L. VAN BEETHOVEN
30 VIII 2020, NIEDZIELA, 19:00 - SALA KONCERTOWA, LUSŁAWICE
Andrzej Ciepliński, Tomasz Bińkowski, Janusz Wawrowski Katarzyna Budnik, Marcin Zdunik, Szymon Nehring
W PROGRAMIE: K. PENDERECKI
Sierpniową odsłonę EMANACJI rozpocznie wybitny Karol Szymanowski Quartet. W wykonaniu zespołu zabrzmią dwa późne kwartety smyczkowe Krzysztofa Pendereckiego oraz wczesny kwartet Ludwiga van Beethovena.
Meccore String Quartet przedstawi festiwalowej publiczności natomiast wczesne kwartety Patrona Centrum zestawione ze słynną Grosse Fuge op. 133 ostatniego z klasyków wiedeńskich.
Niezwykle ciekawą propozycją EMANCJI jest koncert czołowego polskiego kwartetu smyczkowego Atom String Quartet. W ich muzyce słychać inspiracje polskim folklorem i jazzem, a także muzyką współczesną. Podczas sierpniowego koncertu w lusławickim Arboretum zespół przedstawi kompozycje pochodzące z ich najnowszego albumu „Penderecki”. Atom String Quartet w charakterystyczny dla siebie sposób interpretuje dzieła Krzysztofa Pendereckiego nadając im zupełnie nowy kontekst.
Czołowa polska skrzypaczka młodego pokolenia, Aleksandra Kuls wystąpi w Bazylice św. Floriana w Krakowie z repertuarem na skrzypce solo. Obok dzieła Bacha i Wieniawskiego zabrzmi La Follia Pendereckiego. Skrzypaczka wystąpi również w Arboretum wraz z wiolonczelistą, Bartoszem Koziakiem.
W koncercie finałowym 30 sierpnia zabrzmią dzieła Krzysztofa Pendereckiego: powstały w 1993 Kwartet na klarnet i trio smyczkowe, otwierający w twórczości Krzysztofa Pendereckiego rozdział określony przez kompozytora mianem claritas, w którym główną rolę odgrywała kameralistyka oraz pochodzący z 2000 Sekstet, wpisujący się w ów nurt „klarowności” jako dzieło o większej obsadzie i sporych rozmiarach.