
Fabryka
Wydawnictwo Lokator, Kraków 2013
Rzecz bowiem dotyczy Holocaustu - pierwsze skojarzenie po oglądnięciu „Fabryki“ nasuwa się z Holocaustem Żydów w trakcie II wojny światowej. Ale mechanizm eksterminacji zawsze jest ten sam, więc „Fabryka” może dotyczyć każdej inne zagłady – Indian, Ormian, Chorwatów, czy Tutsi. Historia jest następująca: pracownik wytwórni pocisków rakietowych spotyka uciekającego przed żandarmerią 10-latka. Mężczyzna zdaje sobie sprawę, że chłopiec nie wygląda tak, jak chce tego władza próbująca dziecko pojmać i unicestwić. Robotnik postanawia temu małemu pomóc. Ukrywa go fabryce. Z jednej strony to kapitalny pomysł – nikomu nie przyszłoby do głowy, że ktoś może mieszkać w samym sercu wielkiej maszyny. Druga strona ma bardziej ponure oblicze - zakład produkcyjny nie jest dobrym miejscem dla dziecka, mnóstwo w nim niebezpiecznych rzeczy. W pewnym więc sensie chłopiec nadal znajduje się w więzieniu - otoczony wrogim światem, a przestrzeń, po której może swobodnie się poruszać jest bardzo ograniczona.
Nicolas Presl w „Fabryce” stwarza panoramę możliwych postaw ludzi skonfrontowanych z systemem totalitarnym. Przedstawiciele aparatu przemocy wykazują pełną gotowość do wykonania każdego rozkazu. Są urodzeni stróże porządku pilnie obserwujący wszelkie odchylenia od normy i natychmiast o nich donoszący komu trzeba, odpowiednio za to gratyfikowani. Ale największą grupę stanowią ci, którzy chcą tylko przeczekać – biernie dając przyzwolenie na to, co się dzieje.
Autor komiksu, Nicolas Presl, rocznik 76', Francuz. Latami pracował jako kamieniarz, potem dopiero zajął się książką obrazkową. Zachwyca estetyczna erudycja tego autora – jego rysunki nawiązują do sztuki dwudziestolecia międzywojennego, najbardziej do niemieckiego ekspresjonizmu.
Słowo „zachwyt” używam o tyle z rezerwą, bo zawsze budzi ono protest, gdy mówi się o ludobójstwie. Ale zachwyt w przypadku świata wykreowanego przez Presla wiążę się z głębokim przejęciem – zwyczajnie się wierzy w opowiedzianą przez niego historię.
Katarzyna Kubisiowska