Nowa Huta: Miasto idealne? Akcja Radia Kraków

Nowa Huta: Miasto idealne? Przez cały październik zadawaliśmy i mieszkańcom, i decydentom pytania ważne dla tej dzielnicy. Pytania o teraźniejszość i przyszłość.
Debatę w kończącą akcję w Radiu Kraków prowadziła Marta Szostkiewicz wraz z Jackiem Bańką. Gośćmi byli: Elżbieta Koterba - III Zastępca Prezydenta ds. Rozwoju Miasta Krakowa, Jacek Krupa - Członek Zarządu Województwa Małopolskiego, Edward Nowak, były działacz nowohuckiej Solidarności oraz były wiceminister gospodarki, Wojciech Żurawski, dziennikarz Agencji Reutersa
Nowa. AKCJA RK: "Nowa Huta Przyszłości" nie dla Nowej Huty?

J Jak usprawnić dojazd z Nowej Huty do centrum Krakowa? Nowa Huta: co dalej z Placem Centralnym? DYSKUSJA



Nowa Huta: smutek pustych sklepów? DYSKUSJA

Nowa Huta bez inwestycji? Burzliwa debata radnych

Zachęcamy do dyskusji w komentarzach! Państwa opinie pomogą nam przeprowadzić rzetelną i konstruktywną debatę o Nowej Hucie.

„Nie jedź, chłopcze do Nowej Huty, bo po drodze zostaniesz otruty...” – ostrzegał Adam Ważyk w „Poemacie dla dorosłych” w 1955 r. Dodawał do tego opisy wszechobecnego węglowego czadu w którym "wytapia się klasa robotnicza". Tak Nową Hutę postrzega do dziś wielu krakowian.


Dla kogo Nowa Huta? Akcja Radia Kraków ?

Prawda jest inna - kominy nie dymią, bo kombinat metalurgiczny produkuje ledwie 1/7 tego, co w czasach PRL. Nie ma już też "klasy robotniczej" w dawnym sensie - w kombinacie pracuje niewiele ponad 4 tys. osób, niewielki procent z nich na stanowiskach robotniczych.

Przez ponad 60 lat istnienia, wokół Nowej Huty narosło wiele mitów i legend mających źródła w PRL-owskiej propagandzie i ugruntowanych latami stereotypach.

Jaka jest współczesna Nowa Huta? Czy, tak jak chcieli jej budowniczowie, pozostała Miastem idealnym?

Strach przejść nocą po Nowej Hucie? DYSKUSJA

Nowa Huta miastem staruszków?

Nowa Huta – najmłodsza dzielnica Krakowa zamieszkała przez najstarszych Krakowian. Jak się szacuje, na najstarszych osiedlach wokół placu Centralnego mieszkańców po 60. i starszych jest ok. 60 proc. Od początku tego wieku następuje powolna wymiana mieszkańców. Miejsce budowniczych kombinatu zajmują pokolenia ich wnuków. Do Nowej Huty sprowadzają się z powodów ekonomicznych – mieszkania są o ok. 1/4 tańsze, niż w centrum.

J. Franczyk: Mieszkańcy Huty nie narzekają WYWIAD

Wiele osób wybiera dzielnicę ze względu na klimat tego miejsca i komfort mieszkania ( szerokie ulice, brak korków, dobre skomunikowanie z resztą miasta, względnie dobre zaplecze zaopatrzeniowe, zieleń, parki i tereny rekreacyjne). Wielu młodych krakusów wybiera Nową Hutę w opozycji do swoich zakorzenionych w centrum rodziców. Nowa Huta to dla nich dobry adres, który pomaga zerwać z... mieszczaństwem. Migracja do Nowej Huty zaczęła się w 2004 r a jej apogeum miało miejsce w 2010 r. Nowych mieszkańców cały czas przybywa, choć "stara" Nowa Huta nie rozbudowywuje się.

Nowa Huta idealna?

Budowa Nowej Huty była popisowym przedsięwzięciem władz stalinowskich. Projektanci odwoływali się do epoki renesansu, opierano się na modnych wówczas utopiach, które opisywały idealne miejsce dla ludzi. Budowniczowie Nowej Huty pełnymi garściami czerpali z klasycznych wzorców modernizmu. Naśladowali osiągnięciach amerykańskich architektów. Tadeusz Ptaszycki, główny projektant Nowej Huty, wspominał po latach, że jego projekt pozytywnie kojarzono z Magnitogorskiem a nie amerykańskim modernizmem, dlatego większość pomysłów została zrealizowana. 

Projekt zawierał w sobie wszystkie utopistyczne elementy . Sercem miasta miał być plac Centralny na wzór greckiej agory. Samo miasto zostało zaprojektowane na planie słońca ( nawiązanie do klasycznego utworu utopijnego „Miasto Słońca” Campanelli). Wokół placu Centralnego miały powstać najważniejsze budynki partyjne na czele z partyjnym Komitetem Miejskim.
Park Kulturowy w Nowej Hucie najwcześniej w 2015 r.
Miasto miało być przestronne i wygodne, zaspokajać wszystkie potrzeby swoich mieszkańców. Ponieważ budowano je w czasach, gdy nie liczyły się koszty, powstało dzieło godne modernistycznych mistrzów - przestrzeń została zagospodarowana przez parki, kina, teatry, restauracje, sklepy, punkty usługowe oraz rozległe aleje i ogromne budynki mieszkalne.
Na osiedlach ( starsi mieszkańcy ciągle jeszcze używają nazw z czasów budowy np. B1 to obecne osiedle Hutnicze) lokalizowano szkoły i przedszkola, tworząc lokalne "agory". Zamknięta przestrzeń ( pomyślana dla 2-5 tys. mieszkańców) ma w środku przemyślaną małą architekturę i dużo zieleni.
Interwencja: Kto uporządkuje nowohuckie place zabaw?
Szczególnie ciekawa jest neoklasycystyczna architektura placu Centralnego zaprojektowana przez Ingardenów. Zabytkiem jest także Centrum Administracyjne kombinatu – nazywane Pałacem Dożów i Watykanem w jednym. Architektoniczna koncepcja "miasta idealnego" nie została zrealizowana do końca. W 1955 z powodów finansowych zaniechano budowy ratusza z wysoką attyką i monumentalną wieżą. Nie powstał wielki zalew na terenie łąk nowohuckich. W środkowej części placu Centralnego nie powstał też wielki obelisk, który miał być widoczny z każdego miejsca Nowej Huty.

Zgodnie z ideą Miasta idealnego na wzór socjalistyczny "robotnik miał zostać w swoim mieście, które do niego idealnie pasowało, które sam sobie wybudował". Przez wiele lat, szczególnie w czasach PRL była to największa zaleta Nowej Huty.
Sklepy – od najelegantszych na placu Centralnym ( Modę Polską ciucholand Roban wyparł ledwie kilka lat temu, teraz w tym miejscu jest "elegancki Rossmann") po setki małych osiedlowych warzywniaków i spożywczaków. Do tego rozległe parki i spacerowe ciągi wzdłuż najważniejszych ulic, skwery wokół bloków, place zabaw.
Czy to dalej jest zaletą Nowej Huty? Ponieważ dokonuje się wymiana pokoleniowa, nowi nowohucianie zauważają brak dostępu do kultury. W ponad dwustutysięcznej dzielnicy jest jedno maleńkie kino Sfinks, dwa teatry, ledwie kilka muzeów. Nie ma kawiarni, pubów, restauracji ( poza osławioną, ale tylko przez turystów, restauracją Stylową). Każda inicjatywa tego typu (choćby Klub 1949) upada. Sklepów nadal jest dużo, z każdym rokiem jednak przybywa pustych lokali a z mapy dzielnicy znikają te, które działały tam od ponad 50 lat ( ostatnio zamknięto osławiony sklep muzyczny na tyłach placu Centralnego - zastąpiony został chińskim bazarem). Lokale w ciągach usługowych stoją puste po kilka lat. Co ciekawe, nawet banki nie są szczególnie chętne, by się w starej Hucie lokować.
Nowa Huta chce wziąć rozwód z Krakowem. ZOBACZ ZDJĘCIA
Stara Nowa Huta po zakupy jeździ do czyżyńskiego Carrefoura. Na szczęście nie umarła tradycja targowa (Plac handlowy Tomex ma się dobrze, podobnie inne place). Na głównych ulicach kwitnie też sprzedaż bezpośrednia. To wszystko tworzy małomiasteczkowy klimat, ale dla nowych mieszkańców jest przeszkodą.

Nowa Huta pozostaje reliktem PRL-u – ponieważ nie było zapotrzebowania na tworzenie biznesu z tzw. "wyrafinowanej półki" rośnie niezadowolenie z poziomu handlu i zaopatrzenia. Nie mówiąc oczywiście o miejscach, gdzie można po prostu posiedzieć i zjeść – tych w ogóle nie ma.
Jeśli chodzi o zaplecze szkolno-przedszkolne specjalnego problemu dla mieszkańców nie ma, ale też mieszka tu stosunkowo niewiele dzieci. Dlatego bardzo szanowana i trzymająca świetny poziom Szkoła Podstawowa nr 37 od lat balansuje na granicy być albo nie być. W planach likwidacji jest gimnazjum nr 50 , zagrożone zamknięciem jest 16 LO. Wszystkie zlokalizowane są w starej części Nowej Huty.
Nowa Huta statystycznie
Nowa Huta obejmuje teren 118 ha, a łączna liczba ludności wynosi 212 572 tys. ( Pierwsi budowniczowie projektowali miasto na 100 tys. mieszkańców)
E. Nowak: Kryzys może dotknąć krakowską hutę
Najważniejsze zakłady: kombinat metalurgiczny Arcellor Mittal – zatrudnia obecnie do 4 tys. pracowników ale ciągle straszy ograniczaniem produkcji i zwolnieniami ( w najlepszych czasach pracowało tam 37 tysięcy osób, jeszcze w latach 80. ub. w. ok. 20 tysięcy). W Nowej Hucie zlokalizowały się największe w kraju Zakłady Przemysłu Tytoniowego Philipp Morris i cementownia. Na obrzeżach huty znajduje się jest drukarnia. W Nowej Hucie siedzibę ma zatrudniająca kilkaset osób Interia.pl.

W dzielnicy są dwa teatry – Ludowy na osiedlu Teatralnym i Łaźnia Nowa na Szkolnym. Kino zostało jedno, na dodatek studyjne. W dawnym kinie Świt jest teraz supermarket, w dawnym Światowidzie nie ma już nawet muzeum PRL. Jedyna sala koncertowa jest w Nowohuckim Ośrodku Kultury. Imprezy plenerowe odbywają się na placu Centralnym albo na placu nad łąkami nowohuckimi.
W ostatnich latach w hali Ocynowni huty organizowane są wielkie i widowiskowe imprezy związane z dużymi krakowskimi festiwalami ( Sacrum Profanum, Festiwal Filmowy). Na terenie Nowej Huty działają trzy duże szpitale – Żeromskiego Ujastek i Rydygiera. Jest kilkanaście przychodni. Do specjalistów czeka się tak samo długo, jak gdzie indziej.

Nowa Huta centrum gospodarczym Krakowa
Z roku na rok przybywa turystów szukających klimatu socrealizmu. Zwiedzają plac Centralny, Centrum Administracyjne Huty im. Tadeusza Sendzimira, Osiedla Wandy/Willowe (najstarsze osiedla). Ważnym miejscem pielgrzymkowym jest klasztor cystersów w Mogile.

Nowohuckie mity
W Nowej Hucie mordują
Według policyjnych statystyk Nowa Huta nie jest bardziej niebezpieczna, niż inne dzielnice. Najniebezpieczniejsze jest od wielu lat Stare Miasto. A jeśli chodzi o Nową Hutę - aż 71 proc. nowych mieszkańców oceniło, że czuje się w dzielnicy bezpiecznie. I właśnie bezpieczeństwo sprowadziło ich do tej dzielnicy!
Nowa Huta truje Kraków
Nową Hutę przez dziesiątki lat obarczano winą za zły stan powietrza w starym Krakowie, za poszarzałe kamienice, brudny śnieg. Jak pokazują badania to jednak nie Kombinat metalurgiczny truje ( bo niewiele już kopci) ale niska emisja z pieców w centrum miasta ( NH ma ciepło z EC w Łęgu). Paradoksalnie, ze względu na przeważający wiatr zachodni, to stary Kraków podtruwa Nową Hutę.
Nowohucianie odetchną czystszym powietrzem
Nowa Huta jest szara
Lata węglowej smoły zrobiły swoje, ale szarego jest coraz mniej. Jak się szacuje, w starej Nowej Hucie zmodernizowany i pomalowany jest już co piąty blok. Dużo do życzenia pozostawiają swobodne decyzje remontujących dotyczące ocieplania budynków – pod styropianem "giną" elementy małej architektury i inne modernistyczne detale. Wpływa na to ma także struktura własności mieszkań – w większości wspólnot mieszkaniowych gmina Kraków ma ledwie po kilka procent udziałów a to oznacza, że właściciele sami podejmują decyzje o remontach, zbierają pieniądze i podejmują się modernizacji swoich bloków.

Mieszkańcy NH w strojach ludowych = nowohucka wioska olimpijska

No cóż, ortalionowych dresów z chińskich bazarów pełno jest we wszystkich dzielnicach Krakowa. W Nowej Hucie może mniej, bo młodzieży mieszka mniej a ta, która jest, ubiera się w sieciówkach... Nowohuccy blokersi to raczej starsi panowie na ławkach.

NH najmłodsza dzielnica Krakowa

Powszechnie uważa się Nową Hutę za najmłodszą dzielnicę Krakowa. Tymczasem badania archeologiczne wykazały, że tereny te były zasiedlone o wiele wcześniej niż dzisiejsze centrum Krakowa. Gdy na Wawelu dopiero przystępowano do budowy grodu, w Mogile istniała już osada składająca się z 300 chałup! Nowa Huta wcale nie jest więc taka młoda.

Nowa Huta miasto bez boga

Laicyzm leżał u podstaw powstania Nowej Huty ale i przez lata był powodem sporu z władzą. Walczono o postawienie każdego kościoła. Nowa Huta była też miejscem najburzliwszych zamieszek i starć z władzą w latach PRL.
Nowa Huta: Miasto idealne?
Obecna Nowa Huta nie nadąża za potrzebami mieszkańców. Wszystkich mieszkańców! Budowano ją dla młodych junaków i taka pozostała. Tymczasem mieszkańcy zestarzeli się i mają mało przychodni, ale za to dużo szkół... Kiepsko jest z miejscami do rehablitacji, mało specjalistów. Sporo do życzenia można mieć do infrastruktury dla starszych ludzi – niedostateczna jest ilość ławek, mało miejsc rekreacji dla starszych ludzi.
Dla nowego mieszkańca Nowa Huta jest pustynią – bez knajp, bez dobrych sklepów, bez miejsc, gdzie można by się wybrać z dziećmi, poza tymi samymi od lat ogródkami. W Nowej Hucie nowy mieszkaniec śpi a w Krakowie bawi się.

Taka będzie "Nowa Huta Przyszłości"

Dlaczego tak jest? Na pewno miasto nie daje tej dzielnicy żadnych preferencji – czynsze lokali użytkowych są bardzo wysokie, nie ma żadnej wizji rozwoju tego miejsca. Od lat środowiska nowohuckie grzmią, że Nowa Huta jest marginalizowana przez władze i karana – spalarnią śmieci choćby, za którą miała "dostać" ogromne remontowe korzyści. Tymczasem chodniki są dziurawe, trawniki koszone raz w roku, osiedlowe drogi nie sprzątane.

Oferta kulturalna nie nadąża za potrzebami zarówno starszych, jak młodszych. Pozostały jeszcze anachroniczne domy kultury typu Wersalik, gdzie seniorzy mogą się spotkać, gdzie organizuje się spotkania i potańcówki. Nowohuckie Centrum Kultury oferuje zajęcia gimnastyczno-plastyczno-językowe ale raczej dla dzieci. Ze świecą szukać fitness klubów czy innych miejsc rekreacji. Jest Com Com Zon, które "żyje" dzięki przyjezdnym i młodzieży szkolnej.
Nowa Huta była miastem idealnym, ale na miarę innych czasów. Ludzie się zmienili, świat się zmienił. Obecnie nikt nie ma pomysłu na Nową Hutę, bo wszyscy – i nowohuccy aktywiści, i najstarsze pokolenia - balansują ciągle na granicy junackich sentymentów sprzed lat. Nie da się stworzyć skansenu z miasta, które ma ponad 200 tysięcy mieszkańców. Soc-klimat może być turystycznym wabikiem ale nie można pozostać jedynym na kolejne dziesięciolecia.
Czekamy na Państwa opinie w komentarzach i na naszym profilu na FB.