Nowa Huta dla Wolnej i Niepodległej

Nowa Huta dla Wolnej i Niepodległej - wystawa w Muzeum Historycznym Krakowa, oddział Dzieje Nowej Huty

Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zaprasza na wystawę o opozycyjnej Brzmi to trochę paradoksalnie, bo najmłodsza dzielnica Krakowa powstała w okresie stalinizmu, kojarzy się zdecydowanie z ideologią socjalistyczną. A jednak od samego początku istnienia Nowej Huty, najpierw wśród jej budowniczych, potem mieszkańców bywały jednostki, dla których system polityczny zaprowadzony w Polsce przez Sowietów, był nie do przyjęcia. Byli żołnierze Armii Krajowej, oficerowi przedwojennego Wojska Polskiego, czy żołnierze wyklęci budowali Nową Hutę i czasem głośno wyrażali swój negatywny stosunek do komunistycznych władz.

Koniec lat 50. XX wieku przynosi pierwszy poważny bunt mieszkańców Nowej Huty przeciwko władzy ludowej – decyzja o cofnięciu pozwolenia na budowę kościoła na os. Teatralnym doprowadziła do walk ulicznych 27 i 28 kwietnia 1960 r. Przeszły one do historii jako Obrona krzyża w Nowej Hucie. Wydarzenie to nie tylko zakończyło społeczny eksperyment władz – próbę stworzenia „nowego człowieka” wzorowanego na „człowieku sowieckim”, ale zaprojektowało późniejszą nowohucką opozycję.

Do obrony krzyża odwoływała się pierwsza opozycyjna organizacja w Nowej Hucie Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy, notabene wydawała drugoobiegowy „Krzyż Nowohucki”. Franciszek Grabczyk, współzałożyciel ChWLP, był jedynym, oficjalnym nowohuckim współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. Wreszcie członkowie ChWLP rozpoczęli 26 sierpnia 1980 roku głodowy strajk solidarnościowy z robotnikami Wybrzeża. W tym samym czasie do Huty im. Lenina przychodziły pociągi ze Śląska, na których górnicy demonstrowali swój pogląd na stosunkową słabą akcję strajkową, pisali na burtach wagonów: „Krakowiacy chuje nie Polacy!”.

I znowu paradoks: nieliczne strajki przerodziły się w szybką organizację NSZZ „Solidarność”, w kombinacie zwaną Komitetem Robotniczym Hutników (KRH). W sierpniu i wrześniu 1980 roku rozpoczął się nie tylko w Nowej Hucie wielki ruch społeczny odnowy ludzi i państwa. Niestety zdławiony przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego wprowadzeniem stanu wojennego.
To wtedy na pierwsze strony kart historii ponownie wdziera się Nowa Huta – bowiem na tutejszych ulicach odbywają się jedne z najpotężniejszych demonstracji przeciwko generałowi w Polsce. Tutaj Stanisław Malara i ks. Władysław Palmowski utworzyli tajny związek zawodowy - Społeczny Fundusz Pomocy Pracowniczej. W nowohuckich kościołach w Bieńczycach i Mistrzejowicach prężnie działali duszpasterze „Solidarności” z księdzem Kazimierzem Jancarzem na czele, którego sława niezłomnego kapelana opozycji wykraczała daleko poza Kraków.

Gliniane nogi upadającego systemu socjalistycznego w Polsce zaczęły się mocniej chwiać, kiedy 26 kwietnia 1988 roku zastrajkował wydziały HiL z Walcownią Zgniataczem na czele. Wprawdzie przerwała go brutalna pacyfikacja, ale poruszony kamień spowodował lawinę: strajki w Polsce, porozumienia Okrągłego Stołu i kontraktowe, bo nie w pełni wolne, wybory 4 czerwca 1989 roku. W 25. rocznicę tamtych wydarzeń przedstawiamy Państwu wystawę Nowa Huta dla Wolnej i Niepodległej.

Wystawa w nowohuckim oddziale MHK na Os. Słonecznym 16 czynna będzie do 5 października.

Wojciech Musiał/mat. prasowe