„Za strach starców, za boleść małych dzieci, za bezsilną rozpacz mężczyzn i kobiet w kwiecie wieku - Może to mój testament – Zemsta – pisała w 1942 roku Rachela Auerbach, członkini "Oneg Szabat". Taki cel przyświecał wielu, tym którzy zdecydowali się na zbrojny opór, którzy stanęli do walki w warszawskim getcie w kwietniu 1943 roku, którzy wzniecili bunty w obozach w Treblince II, w Sobiborze, Auschwitz… O tych, którzy wybrali walkę z bronią w ręku, o tych którzy "podnieśli kamień" – jak pisał poeta W. Broniewski, by cisnąć nim w kanoniera, który nastawiał działo, by wasz dom zburzyć doszczętnie” w programie Radia Kraków i Instytutu Pamięci Narodowej „Posłuchaj historii” mówiła dr Martyna Grądzka–Rejak z Biura Badań Historycznych IPN oraz Muzeum Getta Warszawskiego, autorka wielu publikacji dotyczących problematyki żydowskiej czasu Zagłady. Program prowadziła Jolanta Drużyńska.
Żydowcy bojowcy w czasie powstania w getcie w 1943. Zdjęcie z raportu Jürgena Stroopa. Zostało podpisane przez niego : " Diese Banditen verteidigten sich mit der Waffe – Ci bandyci bronili się, używając broni "/AIPN
Ludność żydowska na prowadzoną przez Niemców politykę ograniczenia ich praw, wykluczenia z życia społecznego, a z czasem zamykania w gettach i fizycznej zagłady reagowała różnie. Niemniej już od początku okupacji Żydzi angażowali się w działalność konspiracyjną i podejmowali różne formy oporu, głownie o charakterze cywilnym. Po deportacjach do ośrodków zagłady w gettach nastąpił wzrost aktywności konspiracyjnej, aż do buntów z bronią w ręku. Do nich dochodziło także w obozach utworzonych na potrzeby akcji " Reinhardt" .[...]
W obliczu akcji deportacyjnych większość ludzi poddawała się rozkazom Niemców i szła do transportów, wierząc, że w ten sposób ocali życie. Aktywizowały się też grupy dążące do zbrojnego oporu. Motywacje do tych działań były zróżnicowane. Rachela Auerbach, członkini "Oneg Szabat", napisała :" 26 VII 1942 [...] Piąty dzień akcji. Takiego okropieństwa zdarzały się może w żydowskiej historii, ale hańby takiej jeszcze nie było. Żydzi jako narzędzia. Chcę pozostać przy życiu, jestem gotowa całować buty najpospolitszego chama, aby tylko dożyć chwili ZEMSTY. [...] „Za strach starców, za boleść małych dzieci, za bezsilną rozpacz mężczyzn i kobiet w kwiecie wieku -Może to mój testament – ZEMSTA !". Taki cel przyświecał wielu osobom, które zdecydowały się na zbrojny opór. Często nie mieli oni już nic do stracenia, ci których kochali, zostali deportowani i zgładzeni.
Zdjęcie z Ratportu J.Stroopa z podpisem : Mit Waffen gefangene Weiber der Haluzzenbewegung – Pojmane z bronią kobiety z ruchu chalucowego /AIPN
Do wybuchu największego i najdłuższego żydowskiego powstania doszło w warszawskim getcie w kwietniu 1943 roku. Zbrojna konspiracja rozwinęła się też w gettach : krakowskim, białostockim czy wileńskim. Ruch oporu funkcjonował też w gettach : łódzkim, kowieńskim , a w mniejszej skali w częstochowskim oraz będzińskim. Do zbrojnych buntów doszło w gettach w Częstochowie, Białymstoku, Krzemieńcu, Łachwie, Nieświeżu czy Tuczynie i innych miejscowościach.
Zdjęcia z raportu J.Stroopa z podpisem "Tak wygląda była żydowska dzielnica mieszkaniowa po zniszczeniu" / AIPN
Do buntów i zbrojnych wystąpień dochodziło także w obozach zagłady w sierpniu 1943 roku Treblince II, w październiku 1943 w Sobiborze, oraz w październiku 1944 w Kl Auschwitz - Birkneau
Samuel Willenberg, Bunt więźniów, 2 sierpnia 1943 r. Fot Sławek Kasper (IPN)
Badania nad żydowskim ruchem oporu trwają nadal. Historycy analizują zarówno skalę, jak i możliwości tych działań, a także motywacje i zaangażowanie poszczególnych osób. Dzięki temu zmienia się też perspektywa postrzegania postawy Żydów deportowanych do obozów zagłady - nie zawsze idących biernie na zagładę, ale wybierając walkę z bronią w ręku i śmierć honorową.
Martyna Grądzka - Rejak . Fragment tekstu "Opór Żydów w niemieckich obozach zgłady" Biuletyn IPN marzec 2023 / jd
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.
