Twoje dane na wagę złota – jak chronić się przed cyberoszustwami?

Czym są dane osobowe i dlaczego ich ochrona jest tak ważna?

Dane osobowe to wszelkie informacje, które mogą zidentyfikować osobę fizyczną. W praktyce oznacza to, że niemal każda informacja o nas, od imienia i nazwiska po numer PESEL czy adres e-mail, może być wykorzystywana w różnych celach – nie zawsze zgodnie z naszą wolą. Ochrona tych danych jest kluczowa, ponieważ ich niewłaściwe wykorzystanie może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak kradzież tożsamości, oszustwa finansowe czy nieautoryzowane wykorzystanie naszych danych w różnych bazach.

Mamy prawo wiedzieć, w jaki sposób nasze dane będą dalej przetwarzane. Same dane osobowe w dzisiejszych czasach mają określoną wartość w obrocie prawnym i mogą zostać przekazane na zewnątrz po to, żeby stworzyć potencjalną bazę danych dla klientów. Zdarza się, że ludzie, bez żadnej świadomości, mają kredyty wzięte na siebie. Ktoś udzielił kredytu na ich dane komuś, kto nawet nie musiał poświadczać procesu podpisem osoby, do której dane należą – mówi Bartłomiej Heichel, prawnik z Fundacji Colectiva.

Zasada ograniczonego zaufania – jak nie stać się ofiarą oszustwa?

Jednym z najważniejszych sposobów ochrony danych jest stosowanie zasady ograniczonego zaufania. Oznacza to między innymi:

• unikanie klikania w podejrzane linki otrzymywane drogą mailową czy SMS-ową,
• niepodawanie haseł ani wrażliwych informacji osobom trzecim,
• ostrożność przy wyrażaniu zgody na przetwarzanie danych w zamian za rabaty czy promocje.

Często bezrefleksyjnie zgadzamy się na udostępnienie naszych danych w zamian za niewielką zniżkę, np. przy zakupie odzieży. W efekcie nasze dane mogą trafiać do różnych baz, które są następnie sprzedawane lub wykorzystywane do celów marketingowych. Warto zawsze sprawdzić, w jaki sposób nasze dane będą przetwarzane i czy nie zostaną przekazane innym podmiotom.

Jak zabezpieczyć swoje dane?

Jednym z kluczowych sposobów ochrony jest możliwość zastrzeżenia numeru PESEL. Można to zrobić w aplikacji mObywatel lub bezpośrednio w Urzędzie Gminy. Proces ten trwa zaledwie kilka minut i skutecznie utrudnia przestępcom wykorzystanie naszego numeru PESEL do celów przestępczych. Należy jednak pamiętać, że zastrzeżenie PESEL-u wiąże się z pewnymi ograniczeniami. Jeśli sami będziemy chcieli wziąć kredyt lub pożyczkę, będziemy musieli tymczasowo cofnąć zastrzeżenie, aby instytucja finansowa mogła zweryfikować naszą tożsamość.

Oprócz zastrzeżenia PESEL-u warto stosować dodatkowe środki ochrony:

• regularnie aktualizować oprogramowanie i korzystać z programów antywirusowych,
• unikać podawania danych osobowych osobom dzwoniącym pod pretekstem weryfikacji,
• zgłaszać podejrzane próby wyłudzenia danych odpowiednim organom, takim jak Urząd Ochrony Danych Osobowych, policja czy prokuratura.

W Polsce oraz całej Unii Europejskiej ochrona danych osobowych jest uregulowana prawnie. Głównym aktem prawnym w tej kwestii jest Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych (RODO), obowiązujące od 2018 roku. Ponadto, obowiązuje również polska Ustawa o ochronie danych osobowych, która przewiduje kary za nieuprawnione przetwarzanie danych – od grzywny, przez ograniczenie wolności, aż po karę pozbawienia wolności do dwóch lat.

Ochrona danych osobowych jest także regulowana przez przepisy branżowe, m.in. w prawie pracy, prawie karnym czy prawie bankowym. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z danymi osobowymi, obowiązują konkretne przepisy chroniące ich właścicieli.

(Cała rozmowa do posłuchania)