Jak przypomina dr Robert Czyżykowski z Instytutu Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Gautama by synem księcia z północno-wschodnich Indii. Ojciec poprosił astrologa o postawienie horoskopu synowi, usłyszał, że czeka go droga wielkiego przywódcy, że będzie mieć do wyboru dwie ścieżki – władcy i wojownika albo przywódcy religijnego.
Trudno nie dostrzec cierpienia, nawet gdy jest się zamkniętym w złotej klatce. Według jednej z buddyjskich opowieści Gautama wybiera się na przejażdżkę poza pałac i widzi ciężko chorą osobę, zmarłego, starca i ascetę. Asceta, choć niczego nie ma, jest szczęśliwy.
Siddharttha też zostaje ascetą, próbuje dotrzeć do tajemnicy istnienia i wyrwać się z kołowrotu odrodzenia, reinkarnacji, egzystencji naznaczonej bólem. Dr Czyżykowski: „bo przecież, nawet jeśli doznajemy czegoś przyjemnego, to to ma swój koniec. Wszystkiemu, co przyjemne przeciwstawiona jest pewna doza cierpienia. Z wszystkim, co lubimy, kochamy, o co zabiegamy, będziemy się musieli w końcu pożegnać”.
Z tej oczywistej prawdy buddyzm wyciąga radykalny wniosek. Dr Czyżykowski: „Celem jest uwolnienie się od pragnienia. Można pragnąć przedmiotów, ludzi, idei, koncepcji, można też pragnąć wyłącznie bycia albo wręcz przeciwnie – nieistnienia. Buddyzm jest odpuszczeniem tego wszystkiego”.
Gautama miał osiągnąć ten stan, stał się wtedy „Oświeconym”, czyli Buddą. Ogłosił to publicznie, zaczął nauczać, zyskał dużą grupę uczniów, naśladowców.
Dr Czyżykowski: „to nauczanie musiało mieć dużą moc oddziaływania. Budda musiał być niezwykle charyzmatycznym, wpływowym nauczycielem”.
A głoszona przez niego religia odniosła ogromny sukces. Z północnych Indii rozprzestrzeniła się na całą Azję – Chiny, Japonię, Koreę, Tybet. Wszędzie tam do dziś jest bardzo ważną, jeśli nie dominującą, tradycją religijną.
Wielu religioznawców od dawna zastanawia się jednak, czy buddyzm w ogóle można nazwać religią. Jak przypomina dr Czyżykowski: „niektórzy doszli do wniosku, że skoro buddyzm jest takim nieteizmem, ateizmem, odrzucającym istnienie Boga i duszy, religią być nie może. Wszystko zależy jednak od tego, jak religię definiujemy”.
Dr Czyżykowski: „Jeśli definiujemy religię przez pryzmat istnienia pewnej formy sacrum i relacji pomiędzy człowiekiem i tym sacrum, to buddyzm spełnia ten warunek. Mamy też w buddyzmie rytuały, mamy wiarę w istoty i światy funkcjonujące poza naszym światem, to wszystko buduje obraz takiej tradycji, która nie jest spojrzeniem racjonalnym, scjentystycznym. Buddyzm przedstawiając kosmos nasycony symbolami, znaczeniami, ideą wyzwolenia z reinkarnacji to jest coś, co jest jak najbardziej religijne, co nie może być udowodnione w sposób pewny”.
