Początek prezydencji Polski w radzie unijnej przebiega pod znakiem ochrony obywateli UE przed napływem nowych substancji psychoaktywnych. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom prowadzi monitoring polskiego rynku narkotykowego. Wspólnie z MONAR-em wystąpi z rezolucją na forum ONZ, dotyczącą ochrony policji walczącej z narkobiznesem.
Narkotyki biednych i bogatych
- Jak wynika z Europejskiego Raportu Narkotykowego 2024, mamy do czynienia z Europą dwóch prędkości: Zachód i Południe opanowała kokaina. Europa Środkowo-Wschodnia to syntetyczne katynony, w tym bardzo popularna metaamfetamina - mówił podczas XLII Szkoły Zimowej dr Artur Malczewski z Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Połowa uzależnionych w Polsce leczy się z powodu syntetycznych katynonów. Do najpopularniejszych zalicza się mefedron i klefedron. Użytkownicy sięgają również po metaamfetaminę i syntetyczną marihuanę. Problemem są też legalne, dostępne w aptekach prekursory, które wędrują na czeski rynek i z których produkowane są stymulanty.
Jak przyznaje dr Malczewski, obecnie ciężar walki z narkobiznesem w Europie skupia się na przechwytywaniu i udaremnianiu nielegalnego handlu w portach przeładunkowych. Według wspomnianego raportu, w 2022 roku państwa członkowskie UE przechwyciły rekordową ilość 323 ton kokainy. (Podczas, gdy w 2021 roku przechwycono 303 tony). Przemyt kokainy odbywa się głównie w kontenerach drogą morską. Trafia nie tylko do dużych odbiorców, także do mniejszych portów przeładunkowych, takich jak Szwecja czy Norwegia. O wzroście spożycia kokainy w Europie świadczą badania metabolitów tego narkotyku w wodach ściekowych. w 2023 roku z 72 przebadanych miast, aż w 43 nastąpił wyższy odsetek spożycia w stosunku do roku poprzedniego. Kokaina została też wykryta w ponad połowie strzykawek zbadanych w Tesalonikach, Atenach, Dublinie oraz Kolonii w ramach programu ESCAPE 2021-202.
"Narkotyk zombie" również jako gaz bojowy
Fentanyl, narkotyk z grupy syntetycznych opioidów, zabija rocznie 100 tys. Amerykanów i jest trzecią przyczyną zgonów wśród nastolatków w USA. W 2023 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków po raz pierwszy dopuściła do sprzedaży bez recepty nalokson, stosowany m.in. w przypadku przedawkowania opioidów. Preparat ma postać aerozolu do nosa i dawkę 4 mg substancji czynnej. Lek bardzo szybko odwraca działanie opioidów i znosi spowodowane nimi reakcje organizmu – depresję oddechową, zwężenie źrenic, niedociśnienie, sedację. Stosowanie naloksonu to standardowy sposób leczenia przedawkowania opioidów.
W Polsce toczy się debata na temat szerszego wykorzystania naloksonu. Chodzi o wyposażenie policji, służb ratunkowych oraz rodziny uzależnionego od opioidów w środek, który w krótkim czasie odwraca ich działanie, szczególnie w przypadku tak niebezpiecznej substancji, jak fentanyl. Skalę ryzyka śmiertelnego zatrucia fentanylem, obrazują tragiczne wydarzenia z października 2002 roku i atak na moskiewską operę na Dubrowce. Po trzech dniach przetrzymywania zakładników przez czeczeńskie komando, rosyjscy antyterroryści wpuścili do teatru gaz niewiadomego pochodzenia, w wyniku którego zmarło 130 osób, a nieoficjalnie 174. Według relacji świadków lekarze, którzy ratowali nieprzytomnych zakładników, bezskutecznie błagali o to, by podano im skład gazu. Minister zdrowia Jurij Szewczenko 30 października 2002 r. powiedział, że użyto gazu na bazie fentanylu. Brytyjscy badacze z rządowego laboratorium w Salisbury w 2012 r. poinformowali, że w składzie aerozolu były dwa anestetyki: karfentanyl i remifentanyl. Dokładny skład użytego gazu nie został jednak ustalony.
Działanie porównawcze substancji opioidowych, prezentacja prof. Jolanty Zawilskiej, Zakład Farmakodynamiki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi fot. materiały prasowe
Rezolucja na forum ONZ
Policjanci przygotowali też rezolucję dotyczącą ochrony śledczych, którzy zabezpieczają nielegalne laboratoria opioidowe. - Takie akcje są bardzo ryzykowne. Policja wkracza na miejsce w specjalnych kombinezonach. Chodzi nam też o zwiększenie wydatków na treningi, odpowiednią ochronę osób i procedury m.in wykorzystania naloksonu w aerozolu w przypadku pilnej potrzeby ratowania życia. W marcu odbędzie się spotkanie, w którym Polska będzie reprezentowała Unię Europejską na forum ONZ - mówił podczas kongresu naukowego Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie dr Artur Malczewski.