Na włoskiej wyspie Pianosa w samym środku II wojny światowej rozgrywa się dramat bohatera "Paragrafu 22". Hellerowska groteska to nie tylko satyra na biurokrację wojskową, ale również bezwzględna diagnoza mechanizmów przemocy i odczłowieczania.
Paragraf 22 – słynna klauzula – mówi jasno: „jest tylko jeden warunek zwolnienia z lotów – obłęd. Ale każdy, kto zgłasza się po zwolnienie, nie jest naprawdę obłąkany”. W tym logicznie nielogicznym zapisie ukryty jest dramat Josariana – żołnierza, który nie chce już walczyć, ale nie może przestać.
Prof. Joanna Hańderek (Uniwersytet Jagielloński) analizuje razem z Piotrem Jędrzejewskim istotę tego absurdu, odwołując się m.in. do Alberta Camusa i Jamesa Hillmana. Padają ważne pytania: dlaczego wojna nas fascynuje? Co sprawia, że przestajemy być ludźmi, a stajemy się numerami, trybikami, towarem? Czy ucieczka jest możliwa?
Rozmowa dotyka również problemu toksycznej męskości, roli kobiet na wojnie, przemocy zinstytucjonalizowanej, mitów patriotyzmu i destrukcji empatii. Poruszający obraz systemu, w którym logika ustępuje miejsca biurokratycznemu szaleństwu, a kłamstwo staje się obowiązującą normą.
„Paragraf 22” to lustro, w którym przegląda się świat – pełen przemocy, mechanicznego posłuszeństwa i ukrytego strachu. A jedynym aktem buntu może być nagość na defiladzie.