Na wielkich kolorowych obwieszczeniach ( Bekanntmachung) , tzw. afiszach śmierci, które pojawiły się w Krakowie jesienią 1943 roku setki nazwisk krakowian, ale także mieszkańców ówczesnego dystryktu krakowskiego. Tym, którzy pochodzili z Krakowa lub przy których była adnotacja na afiszach, że pochodzą z tego miasta poświęcona jest wystawa zat. „Spirala Zbrodni. Krakowianie na afiszach śmierci” prezentowana w oddziale Muzeum Krakowa w Fabryce Emalia Oskara Schindlera . Choć ofiary znajdujące się na afiszach śmierci to tylko drobny procent wszystkich strat osobowych, jakie Kraków poniósł w wyniku II wojny światowej to o 60% z tych których nazwiska pojawiły się na tych obwieszczeniach jest dla nas zupełnie nieznanych. O niemieckim terrorze w czasie II wojny światowej w Krakowie , o afiszach śmierci, zapomnianych ofiarach publicznych egzekucji w historycznej odsłonie Kola kultury mówili autorzy i kuratorzy wystawy adiunkt Wojciech Górny z oddziału Muzeum Krakowa Fabryka Emalia Oskara Schindlera i kustosz Muzeum Tomasz Stachów z oddziału Ulica Pomorska. Program prowadziła Jolanta Drużyńska .
Rysunek piórkiem „Plakatowanie wyroków Śmierci”, Mieczysław Wątorski (1903-1979), Kraków 1965, wł. MK
Okazuje się, że z zapowiedzianych egzekucyj odbyła się jedna wczoraj u wylotu Wąsowicza (10 ofiar) a dziś o godz 7-mej rano druga na przejściu z ul Mazowieckiej na aleję Grottgera ( 20 ofiar). Ustawiono ich pod płotem i pomordowano karabinem maszynowym. Tych, którzy dawali znak życia dobijano rewolwerem. Skazańcy (których nazwisko podało radio) szli mężnie na śmierć. Tej odwagi nie braknie Polakom nigdy…
4 grudnia
Za zabicie jakiegoś Kosslera w Wieliczce ogłaszają dzisiejsze afisze rozstrzelanie 10 Polaków i nową listę 30 dalszych ewentualnych ofiarach […]
Przed kioskami gromadzą się grupki publiczności szukającej wśród ogłoszonych nazwisk swoich krewnych czy bliskich …
21 grudnia
Dziś znowu uraczono nas listą 50 skazańców, z których 5 - ciu już rozstrzelano. Pan Koppe nie próżnuje …
( W listopadzie 1943 Wilhelm Koppe został członkiem „rządu” Genrelanego Gubernatorstwa, dzięki powołaniu go na stanowisko Wyższego Dowódcy SS i Policji GG, z siedzibą w Krakowie. Równolegle sprawował funkcję sekretarza stanu do spraw bezpieczeństwa w „rządzie” GG. Koppe był jednym z głównych organizatorów terroru wobec cywilnej ludności polskiej, stosując odpowiedzialność zbiorową i akcje pacyfikacyjne - przyp J.D)
Edward Kubalski - „Niemcy w Krakowie . Dziennik 1 IX 1939 – 18 I 1945” , Kraków -Budapeszt 2010
Fot. Ryszard Kozik/Muzeum Krakowa
Ofiary znajdujące się na afiszach śmierci to jedynie drobny procent wszystkich strat osobowych jakie Kraków poniósł w wyniku II wojny światowej. Dziś można jedynie szacować, że oprócz krakowskiej społeczności żydowskiej, która niemal w całości uległa Zagładzie, krakowian i krakowianek chrześcijan zostało przez Niemców wymordowanych kilkanaście tysięcy.
Na 418 mężczyzn z obwieszczeń wywieszonych w Krakowie ( z listą osób skazanych na karę śmierci, przy których znajduje się adnotacja iż pochodzą z tego miasta) wiemy tylko o 8 osobach, które wojnę przeżyły [..] Niezmiernie tragiczny jest fakt, iż obecnie 60% wszystkich zamordowanych krakowian, którzy umieszczeni są na krakowskich afiszach śmierci, jest dla nas zupełnie nieznanych, Na podstawie analizy dokumentów, do których mamy dostęp, można stwierdzić, że nie są to przypadkowe ofiary. Zostali oni aresztowani za działalność antyniemiecką lub wymierzoną w bezwzględne prawo skierowane przeciwko Polakom
[…]
Przyglądając się bliżej postaciom z krakowskich obwieszczeń z listami osób skazanymi na śmierć, o których mamy jakiekolwiek informacje, należy podkreślić, że na 167 nazwisk w 110 przypadkach jesteśmy w stanie podać datę urodzenia. Z tej grupy zdecydowana większość , bo 96 osób, w chwili gdy zostali aresztowani miała od 16 do 40 lat. Osób powyżej 50. roku życia są tylko trzy. Można przyjąć założenie, że Niemcy z premedytacją starali się wyeliminować mężczyzn, którzy byli w pełni sił i mogli stanowić oparcie dla konspiracyjnych oddziałów bojowych
T.Stachów - katalog wystawy „Spirala zbrodni …” fragment
Fot. Ryszard Kozik/Muzeum Krakowa
Ekspozycja "Spirala zbrodni. Krakowianie na afiszach śmieci " powstała 80 lat po przywoływanych wydarzeniach i 40 lat po wydaniu opracowania Stanisława Dąbrowy - Kostki „Hitlerowskie afisze śmierci”. Te rocznice dały okazję do zmierzenia się ze współczesnym stanem wiedzy. Okupacyjne egzekucje dokonywane przez Niemców nie były wcześniej przedstawiane na wystawach muzealnych w Krakowie jako oddzielny temat i nie były przedmiotem prac naukowych – z wyjątkiem wspomnianej publikacji Dąbrowy - Kostki .
Wystawa koncentruje się na okresie okupacji niemieckiej w Krakowie a więc od 6 września 1939 roku., kiedy to wojska niemieckie wkroczyły do Krakowa, do wejścia Armii Czerwonej do miasta 18 stycznia 1945 roku. Zasadniczym okresem pokazywanym na ekspozycji są lata 1943 – 1945
( „Radykalnym zaostrzeniem polityki terroru na okupowanych ziemiach polskich, a tym samym w Krakowie, było wprowadzenie przepisów wynikających z dekretu Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 2.10 1943 w sprawie „Zwalczania zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w generalnym Gubernatorstwie”)
„Spirala zbrodni …” opowiada tragiczne historie krakowian, których nazwiska znalazły się na afiszach śmierci. Prezentowane są oryginalne obwieszczenia, świadectwa rodzin ofiar, pamiątki po zamordowanych, sylwetki ofiar i sprawców, dokumenty z instytucji zajmujących się okresem okupacji niemieckiej w Krakowie.
W. Górny - katalog wystawy „Spirala zbrodni … - fragment
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.
