Junaków i junaczek budujących Nową Hutę zostało już niewielu, są przecież starsi od miasta, które zbudowali. Reportaż przypomina ich głosy, opowieści; jest w tych wspomnieniach trochę goryczy, ale i dumy. 75-lat Nowej Huty to przede wszystkim historia człowieka, bo to on - a nie ideologia - budował miasto. On je zasiedlał, upiększał, potem z niego odchodził.
Mówią junacy:
"Odebrałyśmy z magazynu kufajki, ładne takie, nowe. Tośmy w nich do Krakowa pojechały".
"W hotelu dostaliśmy mały pokój, żona z dzieckiem spała na łóżku, ja na sienniku. Żona dostała dozorstwo, a ja poszedłem na kombinat".
"Na hucie było takie przyjęcie duże i im zginął Breżniew. Robotnicy wzięli go na gorzałę, obstawa w strachu, nie mogli go znaleźć, a on z robotnikami siedział i gorzałę pił".
Historia dzielnicy jest wielowątkowa – walka o Krzyż (o pierwszy w Nowej Hucie kościół), zadymy w latach 80., sącząca się zewsząd propaganda sukcesu:
„Kubatura tej budowy wynosi 100 tysięcy metrów sześciennych, budynek składa się fundamentów żelbetowych, na nich osadzonych konstrukcji stalowych do wysokości 16 metrów, wypełnionych murem” – to fragment reportażu „Obiekt 66” o uruchomieniu pierwszego zakładu produkcyjnego Huty im. Lenina w 1951 (przygotowanego przez Jacka Stworę).
„Zęby pił wżerają się w stalowe płyty. W górze przetaczają się z hukiem dziesięciotonowe suwnice. Obiekt 66 ruszył z produkcją. Setki oczu załogi patrzą ze wzruszeniem na rezultaty swoich, bez mała, dziesięciomiesięcznych zmagań, dziś ujrzeli swoje zwycięstwo”.
Budowa Nowej Huty rozpoczęła się 23 czerwca 1949 r. Powstał unikatowy modernistyczny kompleks urbanistyczny, miał być socjalistycznym miastem idealnym. Układ miasta oparty jest na planie klasycznego miasta renesansowego. Ulice biegną promieniście z jednego punktu – z Placu Centralnego - położonego przy krawędzi skarpy wiślanej, są połączone w pajęczynę. Struktura miasta oparta jest na anglosaskiej koncepcji „jednostki sąsiedzkiej”, wywodzącej się z lat 20-tych XX wieku. W myśl koncepcji jednostki te grupują po 5-6 tys. mieszkańców a składające się z nich dzielnice po 15-20 tys. mieszkańców. Miały niezbędną infrastrukturę społeczną - sklepy, żłobki, przedszkola, szkoły, przychodnie zdrowia, punkty usługowe.
Co wpływa na tożsamość Nowej Huty? Co sprawia, że jest miejscem dobrym do życia? Jakie życzenia urodzinowe składają jej mieszkańcy?
W reportażu wykorzystano również utwory zespołu WU HAE z płyty "Opera Nowohucka" oraz materiały archiwalne Radia Kraków.
W reportażu mówią m.in. : Renata Radłowska, dziennikarka, autorka zbioru reportaży "Nowohucka telenowela", Stanisław Juchnowicz, Mieczysław Gil, inż. Stanisław Macinkiewicz, Adam Macedoński, Aleksander Kopacz,Włodzimierz Pietrus, Marcin Bąk ps. Bzyk i Marcin Guzik z zespołu WU HAE.
Posłuchaj reportażu o obronie krzyza w Nowej Hucie