Radio Kraków
  • A
  • A
  • A
share

„Nierozsądni” Polacy - wybór strategii i postaw wobec Rosji

Czy bez powstań polskość mogła przetrwać i stworzyć nowoczesną wspólnotę narodów? Ten nierozstrzygnięty wciąż spór jest częścią dyskusji, która uformowała naszą tożsamość. O zmaganiach Polaków z carską Rosją, która w wyniku trzech rozbiorów zagarnęła 82% terytorium I RP w granicach z 1772 r., o dylematach wyborów strategii wobec obcej imperialnej przemocy od 1815 roku do 1921, a także późniejszych reperkusjach tamtych zmagań z polską „fatalną sprawą” w historycznej odsłonie Kola kultury mówił dr hab. Henryk Głębocki z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, także pracownik krakowskiego oddziału IPN, badacz Europy środkowej i wschodniej, zwłaszcza historii Polski i Rosji w tym m.in. publikacji zat. "Jak się nie dać „strawić” imperium. Polski realizm i idealizm polityczny wobec Rosji 1815 - 1921”. Program prowadziła Jolanta Drużyńska. .

Horace Vernet - Polski Prometeusz" 1831 / fot. wikipedia

J.Drużyńska rozmawia z H.Głębockim

„Nie możecie przeszkodzić, by was nie połknęli [potężni sąsiedzi] – postarajcie się przynajmniej, by nie mogli was strawić.[…] Jeżeli potraficie dokonać tego, by Polak nigdy nie mógł zostać Rosjaninem, ręczę, że Rosja nigdy nie ujarzmi Polski” – te słowa Jana Jakuba Rousseau, zawarte w jego „uwagach o rządzie Polski” , skierowane do konfederatów barskich barskich , są nieraz przytaczane dla opisania głównego dylematu, który stanął przed kolejnymi generacjami Polaków epoki Wielkiej Niewoli. Rosja i wybór strategii wobec niej pozostawały przez trzy wieki kluczowym wyzwaniem dla polskiej polityki. Stanowiły także centralny wątek sporów o tożsamość i szanse przetrwania na obszarze Międzymorza.

Zamieszczone w tym tomie studia są próbą zarysowania przynajmniej części z tych dylematów i zarazem najważniejszych z dokonywanych w tej kwestii wyborów. Klamrą tematyczną łączącą te teksty jest zatem wybór strategii oraz postaw Polaków, które pozwoliły im „nie dać się strawić” imperium.

Podstawowy podział na „ludzi rozsądnych i ludzi szalonych”, jak w genialnej poetyckiej metaforze ujął to Adam Mickiewicz, jeden z organizatorów narodowej wyobraźni, obrońca drugiej części tej alternatywy, zaistniał już wcześniej, w epoce rozbiorów. To w zderzeniu z Rosją , w sporze o kształt odpowiedzi na tytułowe pytanie, ukształtowały się główne nurty polskiej myśli politycznej. Bez tego doświadczenia nie zrozumiemy genezy polskiego politycznego realizmu, idealizmu i irredenty, strategii ugody, argumentów na rzecz układania się z imperium lub walki z nim.

Dylemat wyboru strategii wobec obcej, imperialnej przemocy pojawił się jednak dużo wcześniej, w epoce powolnego osuwania się Rzeczpospolitej ze stanu niesuwerenności, w który wpadła podczas wojny północnej, aż do politycznego unicestwienia w końcu tego stulecia. To w czasach rozbiorów uświadomiono sobie po raz pierwszy, że obrona „Regina Libertas”, idei wolności panującej w Rzeczpospolitej, znajdującej się w centrum polskiej historii, wymaga także wolności zewnętrznej – niepodległości” …

Henryk Głębocki „Jak się nie dać „strawić” imperium. Polski realizm i idealizm polityczny wobec Rosji 1815 - 1921” - Kraków 2023 ( Wstęp – fragment)

Autor:
Jolanta Drużyńska

Wyślij opinię na temat artykułu

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Dodaj komentarz

Kontakt

Sekretariat Zarządu

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Dodaj pliki

Wyślij opinię