Nie pozwoliły zamknąć się w roli modelek i muz. „Mężczyźni surrealiści inaczej postrzegali rolę kobiet”

Kobiety w surrealizmie – zapomniane i odkrywane na nowo

Surrealizm był szokiem dla swoich czasów. Ale czy faktycznie szokował szeroką publiczność? Raczej pozostawał w obrębie własnego środowiska artystycznego – spotkań, eksperymentów i zabaw, które często nie wychodziły poza kręgi wtajemniczonych.

Surrealizm lat dwudziestych był wielkim szokującym przełomem. Czerpał z dadaizmu, snu, fantazji, łączenia niepasujących do siebie elementów. Wszystko było nowe, artyści, którzy to naśladują, czerpią już z tradycji – mówi Anna Arno.

Historia surrealizmu była przez lata opowiadana z męskiego punktu widzenia. Whitney Chadwick w swojej książce przypomina o artystkach, które nie tylko były obecne w tym ruchu, ale także miały na niego ogromny wpływ.

Przez wieki kobiety były marginalizowane w historii sztuki. Nie znaczy to jednak, że nie tworzyły. Istniały kobiece warsztaty i alternatywne ścieżki edukacji artystycznej, ale ich rola była pomniejszana lub całkowicie zapominana. Dziś wciąż trwa proces przywracania artystkom należnego miejsca.

Surrealistyczni mężczyźni często widzieli kobiety jako muzy – tajemnicze, inspirujące istoty, ale niekoniecznie jako niezależne artystki.

Mężczyźni surrealiści inaczej postrzegali rolę kobiet w swoim ruchu. Były to dla nich muzy. Stworzyli nawet teorie kobiecości, ale nie do końca przyjmowali obecność kobiet tworzących na równi z nimi.

Nie wszystkie miały świadomość swojego powołania. Choć niektóre z nich, jak Dora Maar, od początku miały świadomość swojej pozycji i kariery, inne odkrywały swoją twórczą tożsamość stopniowo. W wielu przypadkach to relacje z mężczyznami, zarówno romantyczne, jak i artystyczne, wpływały na ich życie i twórczość. Czasem prowadziło to do współpracy, ale często również do przyćmienia ich indywidualnych osiągnięć.

(cała rozmowa do posłuchania)

Sztuka bez podziałów?

Wciąż słyszymy, że historia sztuki jest opowiadana przez pryzmat mężczyzn. Jeśli nie możemy mówić o artystkach bez kontekstu mężczyzn, to dlaczego tak łatwo przyjmujemy narrację o sztuce jako domenie mężczyzn?

To są dzieje sztuki, a następnie tworzenia historii sztuki. Kobiety nawet aktywne zawodowo były spychane na dalszy plan. W tym wypadku rzeczywiście jest to czas, kiedy kobiety zaczynają tworzyć, część z nich bardzo świadomie. Ta książka pokazuje portrety kilkunastu wspaniałych artystek. Niektóre z nich nie są powszechnie znane, pokazują bardzo różne losy bycia artystką. Są wśród nich artystki zdeterminowane, profesjonalne, dążące do samodzielności i losu zawodowej artystki, ale pojawiają się również takie, które zaczęły tworzyć, będąc w środowisku surrealistów.

Artystki i surrealizm to próba uzupełnienia brakujących stron w historii, a także punkt wyjścia do dalszych badań i refleksji nad tym, jak w przyszłości będziemy mówić o sztuce.