Miniprzewodnik po Olkuszu

Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich to projekt edukacyjny, dotyczący historii górnictwa rud ołowiu i srebra w Olkuszu. Jego główną częścią jest ścieżka edukacyjno-historyczna „Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich” utworzona w październiku 2019 roku w obrębie olkuskiej starówki. Tworzy ją 18 rzeźb olkuskich gwarków. Chętni mogą wędrować szlakiem korzystając z bezpłatnej aplikacji „Olkusz – Szlak Gwarków” na urządzenia mobilne, która daje możliwość spaceru z wirtualnym audioprzewodnikiem. Można też sprawdzić swoją wiedzę rozwiązując test „Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich”. Olkuski szlak gwarków został laureatem konkursu Wydarzenie Historyczne Roku 2019.

Nas po szlaku oprowadził Michał Latos – kierownik Biura Promocji UMiG.

Będąc w Olkuszu, warto zwiedzić Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej. W założonym w 1978 roku muzeum możemy oglądać bogatą kolekcję sprzętu strażackiego, ręcznych sikawek, wozów strażackich, hełmów, toporów i mundurów strażackich z XIX i XX wieku. W muzeum możemy także beczkowóz z okresu międzywojennego, a także pokaźną kolekcję motopomp. Największą atrakcją jest zabytkowy samochód gaśniczy z okresu II wojny światowej. Jednym z najcenniejszych eksponatów jest XVII-wieczny dzwon alarmowy, który pierwotnie znajdował się w olkuskim klasztorze augustianów. W muzeum możemy także podziwiać kolekcję strażackich hełmów oficerskich z przełomu XIX i XX wieku. W zbiorach muzeum są także archiwalne fotografie, medale i odznaczenia strażackie. Niezwykły charakter ma zbiór przeszło 30 sztandarów straży pożarnych oraz innych instytucji, z najstarszym, ręcznie malowanym sztandarem olkuskiej straży pożarnej z 1885 roku.

Posłuchajcie, co o muzeum opowiadał Piotr Krzykawski.

Park rekreacyjno-krajobrazowy „SILVER PARK” to jedna z największych baz sportowo-wypoczynkowych w Polsce, ciesząca się zainteresowaniem miłośników jazdy na rowerach, rolkach i deskach. Integralną częścią „Silver Parku” jest profesjonalna skateplaza, szeroka alejka z gładką nawierzchnią do jazdy na rolkach i rowerach oraz cztery sekcje trialowe. Oprócz tego wykonane są tory ziemne do jazdy na różnego rodzaju rowerach. Na terenie parku znajduje się zbiornik wodny z kaskadami i plac zabaw dla dzieci. Obiekt powstał na terenie XIX wiecznej kopalni galmanu „Józef” i łączy górnicze tradycje Olkusza ze sportem i rekreacją. Wyjątkową atrakcją parku są wyeksponowane maszyny górnicze, które pracowały w okolicznych kopalniach rud cynku i ołowiu. Dzięki specjalnym postumentom są one wykorzystywane do jazdy na deskorolkach czy rolkach.

Park pokazał nam Dariusz Murawski - dyrektor MOSiR.

Transjurajski Szlak Konny po Pustyni Błędowskiej - to wspaniały sposób na zwiedzanie jedynej pustyni w Polsce. Stadnina koni znajduje się w Nielepicach w gminie Zabierzów. Hodowane są tam hucuły - spokojne, przyjacielskie konie - zwierzęta otwartych przestrzeni. Szlakiem można podróżować tydzień - zaczyna się w stajni Tabun w Olszanicy, kończy pod Częstochową.

OSM Skała - znana wszystkim smakoszom twarożkarnia. Warto posłuchać jak przygotowuje się pyszny serek, który długo zachowuje świeżość, smak i aromat.
 

Chata Kocjana - w regionie przetrwały oryginalne dania z ziemniaków i kiszonej kapusty. Warto posłuchać jak przygotowuje się tradycyjną walcówkę. Danie pyszne, ale pracochłonne.

Będąc w Olkuszu, koniecznie zobaczcie także:

Starówka i rynek powstały w XIII i XIV wieku, kiedy zaczęło rozwijać się górnictwo srebra i ołowiu. W kamienicach można podziwiać gotyckie i renesansowe portale oraz gmerki olkuskich mieszczan, a także głębokie piwnice. Część z nich została zaadaptowana na restauracje. Pod rynkiem rozciągają się piwnice gotyckiego ratusza, gdzie powstaje podziemna trasa turystyczna. W miejscu, gdzie teraz wznosi się klasycystyczny budynek dawnego starostwa, na przełomie XVI i XVII w. działała królewska mennica. Tam także powstaje podziemna ekspozycja poświęcona historii górnictwa i mennicy.

BAZYLIKA PW. ŚW. ANDRZEJA W OLKUSZU

Strzelista gotycka świątynia powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Wybudowany z cegły i czerwonego piaskowca kościół został rozbudowany w czasach Kazimierza Wielkiego. Najcenniejszym zabytkiem olkuskiej świątyni jest gotycki poliptyk z końca XV wieku. Warto też zwrócić uwagę na renesansowy ołtarz z początku XVII wieku z obrazem św. Andrzeja Apostoła - patrona kościoła. Niezwykłym zabytkiem są późnorenesansowe organy Hansa Hummla, które jako jedne z nielicznych w Europie zachowały oryginalny mechanizm i większość piszczałek. Zwiedzając kościół warto zobaczyć m.in renesansowy ołtarz główny z XVII wieku, ołowianą chrzcielnicę z XVI wieku i okazały, półtorametrowej wysokości srebrny krzyż gwarków z XVII wieku.

BASZTA I MURY MIEJSKIE

Nieopodal olkuskiej bazyliki św. Andrzeja wznosi się zrekonstruowana średniowieczna baszta z fragmentem murów obronnych i fosy. To część dawnego systemu obronnego miasta. Mury miejskie wybudowane za czasów Kazimierza Wielkiego miały przeszło 1100 metrów długości i broniło ich kilkanaście baszt. Olkusz miał dwie główne bramy Krakowską i Sławkowską. Wizerunek bramy miejskiej widnieje w herbie Olkusza.

ZAMEK RABSZTYN

Nieopodal Olkusza, na wysokiej wapiennej skale wznoszą się malownicze ruiny zamku Rabsztyn, jednej z warowni na Szlaku Orlich Gniazd. Na przełomie XIII i XIV wieku na szczycie skały wybudowano wieżę obronną i budynki. Potem powstał zamek średni, a w XV w. zbudowano zamek dolny oraz wykopano fosę. U schyłku XVI w. wzniesiono renesansowy pałac. Zamek będący siedzibą królewskiego starostwa został spalony podczas Potopu. Dzięki pracom prowadzonym przez Gminę Olkusz zrekonstruowano węzeł bramny, a także częściowo zrekonstruowano zamek średni i górny z wieżą, na której powstał taras widokowy. W tym roku, z racji na prace budowlane zamek nie jest dostępny do zwiedzania. U podnóża zamku znajduje się Chata Kocjana, drewniany dom, gdzie urodził się Antoni Kocjan, wybitny konstruktor szybowcowy, a podczas wojny szef wywiadu lotniczego ZWZ/AK, który odkrył tajemnice niemieckiej broni V1 i V2.

MUZEUM AFRYKANISTYCZNE W OLKUSZU

To jedno z największych w Polsce muzeów prezentujących sztukę i kulturę Czarnego Lądu. Muzeum powstało w 1971 roku dzięki darom przekazanym przez Bogdana Szczygła - olkuskiego lekarza i pisarza, który spędził kilkanaście lat życia w Afryce. Z czasem kolekcja powiększyła się o eksponaty przekazane przez prywatnych darczyńców. W zbiorach olkuskiego muzeum zgromadzono eksponaty obrazujące życie codzienne plemion Afryki Zachodniej oraz Środkowej. Można tu oglądać sprzęty codziennego użytku, stroje, maski rytualne, instrumenty muzyczne, amulety, rzeźby i biżuterię oraz broń. Ciekawostką zbiorów olkuskiego muzeum są fetysze, czyli talizmany, figurki, bądź maski, którym przypisuje się nadzwyczajną moc magiczną.

KOLEKCJA MINERAŁÓW I SKAMIENIAŁOŚCI

W kolekcji prezentowane jest przeszło 30 rodzajów minerałów, w tym pochodzące z olkuskich kopalń wielobarwne okazy rud cynku i ołowiu. Ciekawa jest ekspozycja skamieniałych organizmów sprzed milionów lat.. Można tu zobaczyć także skamieniałe gąbki, belemnity, koralowce, małże i jeżowce. Największy z amonitów ma pół metra średnicy.

MUZEUM TWÓRCZOŚCI WŁADYSŁAWA WOŁKOWSKIEGO W OLKUSZU

Władysław Wołkowski (1902 – 1986) był nazywany „Michałem Aniołem wikliny”. Wykonane przez niego wiklinowe krzesła, czy stoły do dziś zaskakują oryginalnością rozwiązań. W olkuskim muzeum można też oglądać skonstruowane z wikliny, trzciny, drewna i sznurka patery, portrety i pejzaże, a także kompozycje poświęcone ważnym wydarzeniom historycznym. Szczególny charakter mają „strojeńce polskie”, czyli duże, barwne makaty i kilimy. Władysław Wołkowski był też autorem koncepcji mieszkania poetyckiego i prekursorem terenoplastyki, czyli koncepcji plastycznego kształtowania terenu. Muzeum, które mieści się w zabytkowym, XIX wiecznym Dworku Machnickich stanowi największy w Polsce zbiór jego prac.

OLKUSKIE SZLAKI ROWEROWE

Propozycją dla miłośników turystyki rowerowej są Olkuskie Szlaki Rowerowe o łącznej długości przeszło stu kilometrów. Przemierzanie nimi daje możliwość poznania walorów przyrodniczych, krajoznawczych i historycznych pięknych terenów Jury Krakowsko Częstochowskiej rozciągających się wokół Olkusza. Szlaki przebiegają w większości przez tereny leśne, dzięki czemu turyści mają okazję poznać unikatową, jurajską przyrodę. Ciekawostką jest czarny rowerowy Szlak Kordonu Granicznego, który biegnie dawną granicą zaborów rosyjskiego i austriackiego. Na jego trasie można zobaczyć pozostałości dawnych strażnic granicznych. Z kolei liczący 38 km niebieski szlak Okrężny łączy najciekawsze atrakcje historyczne i przyrodnicze gminy. Podczas wędrówki tym szlakiem można zwiedzić zamek Rabsztyn i zobaczyć urokliwe źródła rzeki Sztoły. Jest też żółty szlak Januszkowej Góry i zielony szlak Wschodni. Uzupełnieniem czterech głównych szlaków są cztery szlaki łącznikowe. Opisy i mapy poszczególnych szlaków można pobrać ze strony www.olkuskieszlaki.olkusz.eu

Partnerzy

MUZEUM REGIONALNE PTTK W OLKUSZU

Założone w 1911 roku muzeum mieszczące się w zabytkowej kamienicy „Batorówka” przy olkuskim rynku, jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. W zbiorach możemy podziwiać miecz z przełomu XIII i XIV wieku zwany „katowskim”, kamienny gmerk, czyli herb mieszczański, groty strzał z XV wieku, fragmenty drewnianych rur wodociągowych z XVI-XVII wieku, a także bogatą kolekcję archeologiczną, z naczyniami z okresu brązu i „włócznią Longobardów” z VII w. Na uwagę zasługuje ekspozycja górnictwa kruszcowego, gdzie prezentowane są dawne narzędzia górnicze oraz minerały, a także dział etnograficzny z przedmiotami codziennego użytku, narzędziami i strojami z przełomu XIX i XX wieku. W muzeum prezentowane są średniowieczne drewniane rzeźby oraz bogata kolekcja świątków wykonanych przez miejscowych artystów ludowych. Niezwykle cenne są też zbiory archiwaliów i oryginalnych dokumentów związanych z historią ziemi olkuskiej, a także kolekcja judaiców i malarstwa.

REZERWAT PAZUREK

Rezerwat „Pazurek” to fragment pradawnych lasów, jakie niegdyś otaczały Olkusz od północy. W bukowych i jaworowych lasach znajdują się stanowiska wielu chronionych i zagrożonych gatunków flory. Najwyższym wzniesieniem są Zubowe Skały (440,6 m n.p.m.) tworzące niezwykłe skalne miasto. Na terenie rezerwatu występuje 290 gatunków roślin naczyniowych, w tym kilkadziesiąt chronionych z rzadkimi storczykami na czele. Przez teren rezerwatu prowadzi, tworząca przeszło 5 km pętlę ścieżka dydaktyczna. Nieopodal rezerwatu znajduje się Januszkowa Góra (449 m n.p.m.). W dolnych partiach porośnięta jest sosnowym borem, a w górnych buczyną otaczającą malownicze, wapienne skały. Na szczycie znajduje się wejście do jaskini Januszkowa Szczelina – jednej z najgłębszych jaskiń na Jurze.