Kim była tajemnicza Nawojka?

Sylwia Paszkowska
Przed hejnałem
Poniedziałek, 2024.03.11

W październiku 1894r. władze Uniwersytetu Jagiellońskiego pozwoliły kobietom na kształcenie się w murach uczelni. Pierwszymi studentkami, a właściwie wolnymi słuchaczkami, były Jadwiga Sikorska, Janina Kosmowska i Stanisława Dowgiałło, choć już kilkanaście lat wcześniej (1880r.) jako hospitantka na wydziale lekarskim pojawiła się Ludmiła Kummersbergowa. We wcześniejszych wiekach kobiety mogły co najwyżej być dobrodziejkami i sponsorkami uczelni, o czym opowiada Sylwii Paszkowskiej Łukasz Pieróg z Muzeum UJ. Przypomina też postać niezwykle odważnej, na wpół legendarnej Nawojki - dziewczyny, która próbowała ominąć zakazy i studiować w męskim przebraniu. Niestety, nie skończyło się to dla niej dobrze.

Łukasz Pieróg, fot. Sylwia Paszkowska

Posłuchaj rozmowy Sylwii Paszkowskiej z Łukaszem Pierogiem

W październiku 1894 roku władze Uniwersytetu Jagiellońskiego pozwoliły kobietom w końcu na kształcenie się. To jest ta data taka bardzo znacząca, ale temu kto by pomyślał, że od tego momentu już kobiety miały łatwo miło i przyjemnie na uczelni, to musimy powiedzieć, spokojnie aż tak wesoło nie było.

Tak to prawda 1894 rok to jest ten moment przełomowy kiedy pojawiają się trzy kobiety, rozpoczynają studia farmaceutyczne - Jadwiga Sikorska, Stanisława Dowgiałło i Janina Kosmowska. Natomiast też warto tutaj zaważyć ciekawą rzecz, że Uniwersytet Jagielloński ma długowiekową tradycję, historię do pewnej rzeczy dojrzewa i dorasta i właśnie tak było też w przypadku tych kobiet. Kobiety pojawiały się już wcześniej, chociażby kilkanaście lat przed tą datą, o której teraz mówiliśmy, bo 1880 roku Ludmiła Kummersbergowa pojawia się już wydziale lekarskim, ale jako hospitantka to oznacza, że nie jest pełnoprawną studentką, czyli nie może przystępować do egzaminów, ale już jest w ramach, jako słuchaczka tych wykładów się pojawia.

Ale te trzy panie, które wymieniliśmy, Stanisława Dowgiałło Janina Kosmowska i Jadwiga Sikorska, też chyba były hospitantkami?

Dokładnie tak, czyli nie mogły przystępować do egzaminu, natomiast mogły słuchać wykładów profesorskich. Takie pełnoprawne studentki pojawiły się dopiero w 1897 roku na wydziale filozoficznym i to otworzyło ten worek, ten proces otwierania się kolejnych wydziałów na studentki, ponieważ 1900 roku mamy wydział lekarski, który pozwala studentkom uczęszczać na zajęcia i przystępować do egzaminu natomiast aż do 1918 roku nie mamy żadnej studentki prawa. Te kobiety na Uniwersytecie Jagiellońskim czy wcześniej na tym Uniwersytecie Krakowskim pojawiały się już wieki i wieki wcześniej.

I co one tam robiły? Mogły studiować, uczyć się?

Nie mogły studiować, nie mogły się uczyć. Wiemy o jednej takiej kobiecie, którą chyba każdy z nas doskonale kojarzy – Nawojka. Tak miała się nazywać, ale tak naprawdę z tym imieniem jest duży problem, ponieważ taka hipoteza, że ona miała tak na imię, pojawia się dopiero pod koniec XIX wieku. Jeśli nie mamy jakich źródeł pojawia się jakaś hipoteza. Łatwo nas jest ją zaadoptować, wziąć i stwierdzić, że tak jest, ale nie mamy pewności co do imienia. Jest ogólnie taką postacią, którą bardzo często się mówi, że na dziedzińcu Collegium Maius ona gdzieś biegała między tymi korzonkami. Jest w tym prawda, to znaczy, że nie wiemy, jak się naprawdę nazywała czy to był Jan, czy Kuba, czy może jakieś inne imię męskie. Dlaczego męskie? Ponieważ ona miała uczyć się w Krakowie w męskim przebraniu. Historycy, badając dzieje tej postaci, zgadzają się co do tego, że jest to postać historyczna. Jest jedna relacja Marcina ze Spisza takiego wiedeńskiego benedyktyna, który w XV wieku na początku był w Krakowie, uczęszczał do szkoły parafialnej i miał tam usłyszeć, że była kobieta, która w przebraniu męskim studiowała na Uniwersytecie Krakowskim. Ta relacja wydaje się bardzo autentyczna, ponieważ pojawia się tam nazwisko takiego znanego mieszczanina Kaltenberga, który był też kupcem i takim znanym dobrodziejem Uniwersytetu, więc mamy dużo takich dowodów świadczących o tym, że naprawdę ta kobieta się pojawiła. Ta relacja właśnie Marcina ze Spisza przekazuje, że jeden z żołnierzy musiał wyczuć, że coś jest nie tak z jedną osobą, z jednym żakiem, że on jest chyba kobietą. Założył się z innymi strażnikami miejskimi o pieniądze, że jeśli przegra i okaże się, że to jest mężczyzna, to wtedy on płaci, a jak nie to oni mają zapłacić tam jakoś należność. No i pochwycił tego żaka, co okazało się, że jest to kobieta. Rozpoczął się proces prawdopodobnie przed sądem rektorskim. Na pytanie dlaczego się przebrała, dlaczego chciała studiować, ta odpowiedziała, że z miłości do nauki albo do uczenia się. Tutaj różnie można tłumaczyć to łacińskie wyrażenie, więc jest to bardzo ciekawa historia i Nawojka nazwijmy ją tak umownie, jest postacią historyczną, bardzo dużo na to wskazuje.

(cała rozmowa do posłuchania)

Autor:

Sylwia Paszkowska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Kim była tajemnicza Nawojka?

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Kraków podsumował akcję "Zima". Pierwsze miesiące 2025 roku były najbardziej kosztowne

Fałszywka o migrantach potajemnie przerzucanych do Krakowa. Autorką posłanka PiS

Za mało medyków w brygadach. Małopolscy terytorialsi prowadzą kursy, żeby zwiększyć liczbę przeszkolonych żołnierzy

Kontrowersje wokół planowanego Pawilonu Wisławy Szymborskiej. Burzliwa dyskusja radnych

"Trzy lata, by się ogarnąć" – jak Europa buduje własne bezpieczeństwo

Kierowca, który śmiertelnie potrącił dziecko koło Limanowej, był pijany

Nowoczesne kosiarki spalinowe – ciche, ekonomiczne, skuteczne

Europejski Dzień Śniadania: Krakowianie pokochali śniadania na mieście!

Są dodatkowe pieniądze na szczepienia przeciwko meningokokom dla dzieci w Krakowie

Europejski Dzień Śniadania: Krakowianie pokochali śniadania na mieście!

„Śledź” – radiowy kryminał, który pokochali słuchacze

Ulga badawczo - rozwojowa dla przedsiębiorców

Prawie 2 tys. wolnych miejsc po pierwszym etapie naboru do krakowskich przedszkoli

Kim była tajemnicza Nawojka?

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Kraków podsumował akcję "Zima". Pierwsze miesiące 2025 roku były najbardziej kosztowne

Fałszywka o migrantach potajemnie przerzucanych do Krakowa. Autorką posłanka PiS

Za mało medyków w brygadach. Małopolscy terytorialsi prowadzą kursy, żeby zwiększyć liczbę przeszkolonych żołnierzy

Kontrowersje wokół planowanego Pawilonu Wisławy Szymborskiej. Burzliwa dyskusja radnych

"Trzy lata, by się ogarnąć" – jak Europa buduje własne bezpieczeństwo

Kierowca, który śmiertelnie potrącił dziecko koło Limanowej, był pijany

Nowoczesne kosiarki spalinowe – ciche, ekonomiczne, skuteczne

Europejski Dzień Śniadania: Krakowianie pokochali śniadania na mieście!

Są dodatkowe pieniądze na szczepienia przeciwko meningokokom dla dzieci w Krakowie

Europejski Dzień Śniadania: Krakowianie pokochali śniadania na mieście!

„Śledź” – radiowy kryminał, który pokochali słuchacze

Ulga badawczo - rozwojowa dla przedsiębiorców

Prawie 2 tys. wolnych miejsc po pierwszym etapie naboru do krakowskich przedszkoli

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię