Zaraz po przyznaniu się przez władze ZSRS do sprawstwa mordu katyńskiego w 1990 roku zaczęto szukać wydarzenia z dziejów stosunków polsko-sowieckich , które miałoby promować „rachunek krzywd”. W ten sposób zaczęto nagle łączyć z sobą dwa kompletnie nie związane wydarzenia : los polskich oficerów zabitych w 1940 r oraz los jeńców bolszewickich z 1920 r. O zakłamywaniu historii, polskich i sowieckich jeńcach wojny 1920 roku w programie RK i IPN "Posłuchaj historii" mówił dr Maciej Korkuć Naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, m. in. współautor książki "Jeńcy 1920" (IPN 2020). Program prowadziła Jolanta Drużyńska.
Jeńcy radzieccy w przemarszu przez Radzymin. Sierpień 1920.Fot.NAC
W kwietniu 1990 r. prezydent Michaił Gorbaczow oficjalnie w imieniu Związku Sowieckiego przyznał, że Zbrodni Katyńskiej dokonał Związek Sowiecki. Kilka miesięcy później, w listopadzie 1990 r., ten sam Michaił Gorbaczow nakazał znaleźć jakiekolwiek wydarzenie z dziejów stosunków polsko-sowieckich „w których wyniku poniosła straty Strona Sowiecka” aby je „wykorzystać – jeżeli to się okaże niezbędne w rozmowach ze «Stroną Polską»” Chodziło o to, aby wykreować problem, który w bieżącej polityce wykorzystywany będzie jako przeciwwaga dla wydźwięku politycznego i moralnego Zbrodni Katyńskiej. W ten sposób w politycznej agendzie stosunków dwustronnych pojawił się tzw. problem jeńców z 1920 r.
Zbrodnicza decyzja o wymordowaniu polskich oficerów w 1940 r. była częścią politycznych kalkulacji władz sowieckich. Polityczną decyzją ZSRS była strategia zakłamywania zbrodni – po wyjściu masakry katyńskiej na światło dzienne w 1943 r. Polityczną decyzją było przypisywanie jej Niemcom. Polityczną decyzją Moskwy było demonstrowanie przez sowiecką dyplomację i propagandę oburzenia wobec informacji o sprawstwie sowieckim. Polityczne decyzje władz sowieckich (a potem rosyjskich) legły u podstaw fałszywych narracji wokół losów jeńców w wojnie polsko-bolszewickiej z lat 1919-1920– zaraz po przyznaniu się do sprawstwa Katynia w 1990 r. Tak promowany „rachunek krzywd” miał zrównoważyć prawdę o zbrodni katyńskiej.
W ten sposób decyzje polityczne Kremla z początku lat 90. XX w. spowodowały, że badania historyczne nad losami jeńców z lat 1919-1920 przestały być tylko dziedziną wąskich specjalizacji badaczy historii. W myśl politycznych decyzji Moskwy stały się problemem w stosunkach międzypaństwowych.
Grupa jeńców radzieckich 1920.Fot.NAC
Według badań Zbigniewa Karpusa * po zakończeniu walk polsko-bolszewickich ( czyli po 18 października 1920 r) na terenie Polski znajdowało się około osiemdziesięciu tysięcy jeńców sowieckich.Kolejne mniej więcej 25 tysięcy jeńców sowieckich zgłosiło się na ochotnika do formowanych w Polsce antybolszewickich oddziałów wojskowych ( gen. Stanisława Bułaka -Bałachowicza, gen. Borysa Peremykina, oddziałów kozackich esaułów Wadima Jakowlewa i Aleksandra Salnikowa oraz oddziałów ukraińskich Symona Petlury)[…] Na podstawie licznie zachowanych archiwaliów polskich można przyjąć, że liczba zmarłych w niewoli polskiej jeńców bolszewickich nie przekraczała czternastu-szesnastu tysięcy w całym okresie ich pobytu w polskiej niewoli czyli od lutego 1919 r do października 1920 […] W toczącej się od kilku lat polsko-rosyjskiej dyskusji w sprawie liczby jeńców rosyjskich zmarłych w niewoli polskiej w latach 1919-1921 zabrakło przynajmniej zasygnalizowania ze strony rosyjskich historyków problemu jeńców polskich przebywających w Rosji Sowieckiej[…] na podstawie szacunkowych danych polskich władz wojskowych pochodzących z okresu międzywojennego można ustalić, że w niewoli sowieckiej zmarło od szesnastu do dwudziestu tysięcy jeńców polskich (około 50%).
*Jeńcy sowieccy w niewoli w Polsce w latach 1919 -1921" w :”Jeńcy 1920”, IPN 2020
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.
