„Epoka (nie)dostępności" – gdy przestrzeń publiczna nie jest dla wszystkich

Jak powstała wystawa?

Pomysł na „Epokę (nie)dostępności" narodził się w Fundacji Avalon, która poszukiwała partnera do realizacji tego projektu.

Tematyka dostępności była i jest bliska Muzeum Narodowemu w Krakowie. »Epoka (nie)dostęności« jest wejściem na nowy poziom opowiadania o dostępności w sektorze publicznym i instytucjach kultury. Fundacja Avalon miała przygotowaną wystawę i szukała otwartego, rzetelnego partnera, który zapewniłby jej odpowiedni rozgłos. Ponieważ cieszymy się z tego, że jesteśmy znani właśnie z tych cech, została nam zaproponowana współpraca, na którą się zgodziliśmy – wyjaśnia Tomasz Ostrowski.

Wystawa obejmuje 11 obiektów symbolizujących bariery, które nadal istnieją w przestrzeni publicznej i życiu codziennym. Każdy z nich opowiada o konkretnym problemie i jest efektem pracy zespołowej – zarówno kuratorów, jak i osób z niepełnosprawnościami, które podzieliły się swoimi doświadczeniami.

Symbole codziennych przeszkód

Jednym z najbardziej wymownych eksponatów jest „Przystanek Chaos 03" – instalacja przed gmachem muzeum, ukazująca barierę informacyjną. Natłok znaków, komunikatów głosowych, nieczytelnych rozkładów jazdy – to wszystko sprawia, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną czy osoby głuche mają trudności z poruszaniem się w przestrzeni miejskiej. To również problem, który dotyka wszystkich – w zatłoczonym, głośnym świecie łatwo się zgubić.

Kolejnym obiektem jest „Upadła hulajnoga", symbolizująca problem związany z porzuconymi hulajnogami elektrycznymi. Przeszkadzają one zwłaszcza osobom niewidomym i poruszającym się na wózkach inwalidzkich. Ich chaotyczne rozmieszczenie na chodnikach często uniemożliwia swobodne przemieszczanie się.

„Zamknięta toaleta" symbolizuje natomiast problem z dostępem do podstawowych udogodnień, które występują nie tylko w przestrzeni miejskiej, ale także w galeriach handlowych i budynkach administracji publicznej.

Bardzo istotne jest to, żebyśmy wszyscy się zastanowili, czy sami nie budujemy barier. Nie tylko te rzeczy, które pochodzą z przeszłości, są problemem, ale również rzeczywistość, którą sami kreujemy – mówi Iwona Parzyńska.

Niepełnosprawność to nie tylko problem z dostępnością przestrzeni, ale również ogromne koszty życia. Wystawa zawiera eksponat „Paragon grozy", który przedstawia realne wydatki osób z niepełnosprawnościami. Koszty obejmują nie tylko rachunki, ale także sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, aparaty słuchowe, materace przeciwodleżynowe i inne niezbędne akcesoria.

Wózki inwalidzkie wymienia się średnio co pięć lat, ale osoby w cięższym stanie mogą potrzebować nowego co roku. To ogromne koszty, które nie są w pełni refundowane – tłumaczy Aneta Koszyczek.

Dofinansowania są niewystarczające, a większość osób musi pokrywać znaczną część tych wydatków z własnej kieszeni.

Dostępność w muzeach – nowy standard?

Wystawa zwraca również uwagę na bariery architektoniczne w instytucjach kultury. Przez lata nikt nie zwracał uwagi na to, jak oświetlone są obrazy, na jakiej wysokości są zawieszone czy jak wyglądają schody w budynkach muzealnych. Muzeum Narodowe w Krakowie, mieszczące się w modernistycznym budynku, posiada wiele poziomów i schodów, co stanowi wyzwanie dla odwiedzających z ograniczoną mobilnością. Zamiast ukrywać ten problem, twórcy wystawy postanowili uczynić schody jednym z eksponatów.

W przypadku zabytków musimy mierzyć się z dylematem – chronić substancję zabytkową czy tworzyć dostępność? – mówi Iwona Parzyńska. 

Jednak w nowym budownictwie i przestrzeni publicznej można i trzeba robić więcej. Jak podkreślają goście audycji – budowanie kolejnych schodów tam, gdzie można stworzyć pochylnię lub windę, jest złym pomysłem.

Wystawę „Epoka (nie)dostępności" można oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie do końca marca 2025 roku. Organizatorzy zachęcają wszystkich do spojrzenia na świat oczami osób, które codziennie muszą mierzyć się z niedostępnością.

Więcej informacji o wystawie: [TUTAJ]

(Cała rozmowa do posłuchania)