W "Klinice Zdrowego Chomika" pytamy naszych gości, na czym polega ten genialny zamysł przyrody, że okrycie zwierząt, futro, sierść, dobre jest i zimą, gdy chłodno, i latem, gdy upalnie.
Jelenie również zmieniają futro na zimę
„Każde futro jest całoroczne i każde futro powoduje, że tak jak wiele izolacji działa w obie strony. W obie strony może chłodzić i w obie strony może grzać. Kiedy grzeje, to najczęściej wykorzystuje własne ciepło organizmu” – mówi dr Wojciech Kujawski, lekarz weterynarii.
A co z koniem, który się poci? Tu pomoże derka polarowa. „Przez nią swobodnie przechodzi para wodna. Czyli po prostu koń odparowuje. A po godzinie, dwóch, jak już cała para wodna, czyli ten pot, wyparuje przez derkę polarową, która staje się wtedy namoknięta i ciężka - zmienia się derkę na normalną derkę, która już wtedy powoduje, że koń ogrzewa się ciepłem własnego ciała, ale jest już suchy” – dodaje Kujawski. Dlatego opiekunowie koni dorożkarskich, choćby tych na Rynku Głównym w Krakowie powinni mieć ze sobą koce. „Gdy koń jest spocony i musi stać na przykład na zawietrznej, to wtedy woźnica okrywa konia i właśnie przepuszcza tą parę wodną przez koc” – tłumaczy lekarz weterynarii.
Kozica zmienia ubarwienie „sukni”
Jak to jest w przypadku zwierząt w wysokich Tatrach?
„Ile gatunków, tyle przystosowań do tych trudnych górskich, zimowych warunków” – mówi Tomasz Zając, edukator Tatrzańskiego Parku Narodowego.
„Zwierzęta, które zostały tutaj u nas w Tatrach, są do tych warunków bardzo dobrze przystosowane. Kozica, która jest symbolem Tatrzańskiego Parku Narodowego, zmienia ubarwienie swojej sukni. Jej futro jest grubsze, więc nie jest jej zimno, ale też możemy zauważyć wiele zachowań, które nas, powiedzmy, dziwią. Często obserwujemy na przykład narciarzy, którzy przejeżdżają tuż koło kozicy, a te nie podnoszą się, leżą. Pomyślimy: po prostu do tego człowieka się przyzwyczaiły. A tymczasem kozica stara się tracić jak najmniej energii” - mówi Tomasz Zając. Narciarze, mimo wszystko, powinni na kozice uważać i ich nie płoszyć.
„Kozica oczywiście mądrze wybiera trasę swojej wędrówki, ale przegnana w pędzie może wejść w miejsce, które na przykład jest skrajnie oblodzone, a pod spodem jest przepaść. Była taka sytuacja w Tatrach słowackich, że całe stado kozic po prostu spadło, jedno po drugiej, spłoszone przez grupę narciarzy” – zauważa edukator.
Masa sierści w środku lasu – czy dokonano tu zbrodni?
Jelenie nie śpią zbyt dużo, gromadzą się w stadzie w jednym miejscu i odpoczywają w pozycji półleżącej. Zostawiają tam też po sobie sierść, a nawet dużo sierści. „Są takie barłogi stworzone w lesie, i można to rozróżnić. Nie ma tam krwi, nie ma tam wnętrzności, nie ma kości. U tych zwierząt też zachodzi wymiana tego włosa, bardzo go przybywa, on gęstnieje. Gdy jeleń leży, chodzi, otrzepuje się, ta sierść wychodzi. Analogicznie jak u psów czy kotów” - tłumaczy teriolog - Jola Jurkiewicz Azab.
Co, gdy kot czy pies gubi sierść przez cały rok?
Nawet zdrowe zwierzęta zrzucają sierść, choć oczywiście nadmierny proces jest objawem chorobowym. „Tak jest przy wielu chorobach, na przykład w nadczynnościach czy niedoczynnościach tarczycy, w chorobie Cushinga, w zespole metabolicznym. Robimy w gabinecie bardzo prosty test, który polega na tym, że bierzemy kawałek taśmy, która nie jest matowa, przylepiamy do sierści, a potem przylepiamy na szkiełko podstawowe i pod mikroskop” – mówi dr Kujawski. „Ale oczywiście badamy też tę sierść nieco głębiej. Robimy posiewy, zarówno mykologiczne, jak i bakteriologiczne. Sam włos również badamy pod względem obecności niedoborów lub nadmiarów pewnych minerałów, ale i trucizn, kiedy mamy podejrzenie, że zwierzę na przykład z powodu nieprawidłowego do spożywania pokarmów zatruwa się rtęcią, miedzią, kobaltem, ołowiem”.
Kilka słów o ptasim puchu
Pióra, podobnie jak sierść, jest wytworem naskórka. Ewolucja piór jest bardzo ciekawa, ponieważ pojawiły się już u dinozaurów, które dały początek linii ptaków. Miały je na przykład tyranozaury.
A w jaki sposób grzeją się ptaki, np. kaczki pływające zimą po przymarzniętych rzekach?
„Kaczki, czy inne ptaki wodnobłotne, mają dużo więcej piór, niż ptaki na przykład wróblowe, Muszą mieć gęstszą izolację. Te pióra muszą bardziej do siebie przylegać. Wierzchnia warstwa piór regularnie nawilżana gruczołem kuprowym. Często widzimy, że kaczka co jakiś czas sięga dziobem do kupra, coś tam porusza, a potem wsmarowuje to w swoje pióra” – wyjaśnia Adam Zbyryt, Człowiek z Puszczy. „To jest właśnie sposób zabezpieczania piór, który nadaje im wodoodporność, ale także większą elastyczność".
Ptaki też wymieniają pióra, a właściwie się pierzą, czyli muszą regularnie wymieniać swoje upierzenia.
„To jest stymulowane poprzez hormony, które są uwalniane na skutek zmiany długości dnia i nocy. I zmiana czasu, cofnięcie o godzinę, nie robi im różnicy. Na przykład łabędzie, gęsi czy kaczki - u nich ta wymiana pióra, zwłaszcza tych najważniejszych, czyli lotek, które służą do latania i są najważniejsze, zachodzi jednocześnie. Te ptaki muszą znaleźć takie miejsca do ukrycia się. Najczęściej to jest w okresie, kiedy prowadzą swoje młode. Natomiast pozostałe ptaki, które muszą utrzymać ten aparat lotu i muszą cały czas używać go chociażby na przykład do polowania (krogulce lub jastrzębie) lub do ucieczki od drapieżników (np. sikory) - u nich występuje synchroniczne pierzenie. W tym samym skrzydle, z tej samej strony wypada raz jedna lotka, potem kolejna i kolejna” – tłumaczy Adam Zbyryt.