Czy istnieje zbrodnia doskonała? Kryminalistyka w dobie popularności true crime

Gatunek true crime cieszy się niesłabnącą popularnością we współczesnych mediach. Podcasty, książki, dokumenty i seriale kryminalne przyciągają miliony odbiorców, którzy z zapartym tchem śledzą opowieści o mrocznych zagadkach, zbrodniach i dochodzeniach. Przekaz medialny nie tylko rozbudza wyobraźnię, ale także tworzy wrażenie wszechobecnej przestępczości. Czy ten fenomen wpływa na wybór ścieżki kariery studentów prawa? O tym, czym różni się kryminalistyka od kryminologii, jakie są różnice między dochodzeniem a śledztwem oraz jak sztuczna inteligencja wspiera wykrywanie sprawców przestępstw Sylwia Paszkowska rozmawiała z dr Dariuszem Wilkiem z Pracowni Kryminalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji UJ, oraz studentami – Alicją Knapczyk i Arkadiuszem Skowronem, członkami Koła Naukowego Kryminalistyki UJ.

Zdjęcie ilustracyjne, źródło: Pexels

Zbrodnia doskonała: mit czy rzeczywistość?

Dr Dariusz Wilk podkreślił, że z punktu widzenia teorii, zbrodnia doskonała nie istnieje. Czułość współczesnych technik kryminalistycznych jest tak wysoka, że pozwala na wykrycie niemal każdego śladu pozostawionego na miejscu zdarzenia. W tym aspekcie literatura oraz seriale kryminalne nie odbiegają znacznie od rzeczywistości. Jednak w praktyce sytuacja jest bardziej złożona.

W praktyce wykrycie sprawcy zbrodni zależy od możliwości organizacyjnych, technicznych oraz od przyjętej taktyki przeprowadzania czynności. Zdarza się więc, że w niektórych przypadkach, nawet w tych najpoważniejszych, takich jak zabójstwa, nie udaje się wykryć sprawcy. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku zabójstw wskaźnik wykrywalności utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie, wynoszącym około 98 proc., co oznacza, że zdecydowana większość sprawców jest ostatecznie ustalana – mówi dr Dariusz Wilk.

Dr Wilk zwrócił uwagę, że w statystykach dotyczących wykrywalności zabójstw uwzględnia się tylko te przypadki, gdzie zaistniało podejrzenie działania osób trzecich. Nie da się wykluczyć, że część przypadków zakwalifikowanych jako wypadki lub śmierci naturalne w rzeczywistości mogła być wynikiem przestępstwa.

Podczas oględzin miejsca niezwykle istotne jest przestrzeganie ustalonych procedur. Każdy błąd — wejście w nieodpowiedni sposób, przemieszczenie przedmiotów, wprowadzenie nowych śladów — może nieodwracalnie zniszczyć dowody.

Podczas oględzin miejsca zdarzenia kluczowe znaczenie ma unikanie kontaminacji, czyli nanoszenia śladów, zwłaszcza przez ekipę prowadzącą czynności. Dlatego też osoby biorące udział w oględzinach noszą specjalne, workowe kombinezony ochronne. Obecnie szczególnie istotne jest zabezpieczanie śladów biologicznych – nawet bardzo niewielkie ilości materiału mogą mieć ogromne znaczenie dla prowadzonego śledztwa – mówi dr Dariusz Wilk.

Dr Dariusz Wilk, Alicja Knapczyk i Arkadiusz Skowron w studiu Radia Kraków, fot. Sylwia Paszkowska

Kryminalistyka a kryminologia – dwa różne światy

W trakcie rozmowy doktor Dariusz Wilk zwrócił uwagę na częsty błąd, jakim jest mylenie kryminalistyki z kryminologią. To rozróżnienie jest istotne, ponieważ obie te dziedziny, choć związane z przestępczością, różnią się zadaniami i metodami pracy.

Kryminalistyka koncentruje się na konkretnych zdarzeniach. W przypadku zaistnienia przestępstwa wykorzystuje się zarówno metody techniczne, jak i odpowiednią taktykę postępowania, aby skutecznie przeprowadzić czynności zmierzające do wykrycia sprawcy, ustalenia, kto popełnił przestępstwo, a następnie zgromadzenia dowodów potwierdzających przyjęte hipotezy w ramach tworzonych wersji kryminalistycznych. Z kolei kryminologia ma szersze ujęcie – bada różne czynniki wpływające na popełnianie przestępstw, analizuje, dlaczego określone grupy dopuszczają się czynów zabronionych, oraz proponuje rozwiązania mające na celu ograniczenie przestępczości – wyjaśnia dr Dariusz Wilk.

Kryminalistyka jako ścieżka kariery

Kryminalistyka cieszy się dużym zainteresowaniem wśród studentów prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przedmiot prowadzony jest w formie wykładu podstawowego, wysoko cenionego w ramach punktów ECTS. Średnio od połowy do dwóch trzecich studentów prawa wybiera kurs kryminalistyki, a w roku akademickim 2024/2025 uczestniczyło w nim około 160 studentów studiów stacjonarnych i 60 studentów niestacjonarnych.

Alicja Knapczyk, studentka prawa i prezeska Koła Naukowego Kryminalistyki UJ, przyznała, że jej zainteresowanie kryminalistyką zaczęło się, podobnie jak u wielu innych osób, od fascynacji serialami, filmami i książkami kryminalnymi. Wśród ulubionych produkcji wymieniła serial Ojciec Mateusz, który choć nie zawsze pokazuje procedury zgodne z rzeczywistością, dostarcza sporo zagadek kryminalnych i daje satysfakcję z wyłapywania błędów twórców.

Możliwości wykorzystania wiedzy kryminalistycznej są bardzo szerokie – od pracy w policji, przez różne służby, aż po szereg stanowisk w strukturach wymiaru sprawiedliwości. Oczywiście na pierwszym miejscu przychodzi na myśl zawód prokuratora, który najczęściej kojarzy się ze ściganiem sprawców zbrodni. Jednak również sędzia powinien być dobrze zorientowany w możliwościach, jakie oferuje kryminalistyka, aby umiejętnie z nich korzystać i w jak największym stopniu zapobiegać pomyłkom sądowym. Także adwokat, zwłaszcza broniący oskarżonego, musi znać te metody, aby skutecznie wykorzystać dostępne narzędzia i przekonać sąd o niewinności swojego klienta – mówi Alicja Knapczyk.

Oto płynniejsza wersja Twojej wypowiedzi:

„Wrażenie, że przestępczość jest bardzo wysoka lub wszechobecna, wynika w dużej mierze z ogromnego przepływu informacji we współczesnym świecie. Jesteśmy nieustannie bombardowani wiadomościami – zarówno w telewizji, jak i w mediach społecznościowych czy na różnego rodzaju portalach internetowych. Tematyka przestępczości, zwłaszcza tej najpoważniejszej, dobrze się sprzedaje z medialnego punktu widzenia. Dlatego też powstaje mnóstwo podcastów i materiałów o seryjnych zabójcach, co może tworzyć wrażenie, że tego typu przestępstwa są powszechne. W rzeczywistości jednak są one rzadkimi wyjątkami na tle ogólnej skali przestępczości w kraju.”

Chcesz, abym przygotował też krótszą lub bardziej publicystyczną wersję?

Zdjęcie ilustracyjne, źródło: Pexels

Popularność gatunku true cimr

W dobie popularności gatunku true crime warto zastanowić się nad tym, jak wzrost liczby seriali, paradokumentów i podcastów kryminalnych zmienia społeczne postrzeganie przestępczości. Statystyki przytaczane przez dr Dariusza Wilka pokazują, że w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat liczba przestępstw rejestrowanych przez policję zmniejszyła się dwukrotnie. Podobny spadek dotyczy liczby zabójstw — obecnie w Polsce odnotowuje się około 500 przypadków rocznie, co plasuje nas nieco poniżej średniej europejskiej. Odbiór społeczny odbiega jednak od danych ilościowych.

Wrażenie, że przestępczość jest bardzo wysoka lub wszechobecna, wynika w dużej mierze z ogromnego przepływu informacji we współczesnym świecie. Jesteśmy nieustannie bombardowani wiadomościami – zarówno w telewizji, jak i w mediach społecznościowych. Tematyka przestępczości, zwłaszcza tej najpoważniejszej, dobrze się sprzedaje z medialnego punktu widzenia. Dlatego też powstaje mnóstwo podcastów i materiałów o seryjnych zabójcach, co może tworzyć wrażenie, że tego typu przestępstwa są powszechne. W rzeczywistości jednak są one wyjątkami na tle ogólnej skali przestępczości w kraju – mówi dr Dariusz Wilk.

Choć temat przestępstw, zwłaszcza tych najbardziej makabrycznych, jest od dawna obecny w kulturze masowej, współczesne media i technologie umożliwiają jeszcze bardziej intensywną i rozbudowaną narrację. Poprzez podcasty, dokumenty, książki i filmy, temat true crime stał się nie tylko pasją wielu odbiorców, ale i przedmiotem szerokich dyskusji na temat granic etycznych, odpowiedzialności mediów oraz wpływu na społeczną świadomość.

(Cała rozmowa do posłuchania)

Autor:

Sylwia Paszkowska

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Czy istnieje zbrodnia doskonała? Kryminalistyka w dobie popularności true crime

Zbrodnia doskonała: mit czy rzeczywistość?

Kryminalistyka a kryminologia – dwa różne światy

Kryminalistyka jako ścieżka kariery

Popularność gatunku true cimr

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Krakowska prokuratura postawiła zarzuty byłemu dyrektorowi generalnemu Lasów Państwowych

Otwórz się na e-usługi - Nowe możliwości dla Seniora

Od nestora do sukcesora: sukcesja firm rodzinnych w Polsce, czyli jak mądrze przekazać stery - rozmowa z mecenasem Pawłem Ratajem

Skrócony tydzień pracy w Polsce: ekspert o szansach i zagrożeniach

Jak instytucję konklawe zreformowali poprzednicy Ojca św. Franciszka?