Czas na zmianę? Będą konsultacje w sprawie ograniczeń używania fajerwerków w Krakowie

Aspekty społeczne i polityczne

Z badań wynika, że aż 75% Polaków opowiada się za ograniczeniem lub całkowitym zakazem używania fajerwerków. Pomimo popularności tego rodzaju rozrywki w okresie noworocznym, pojawiają się liczne głosy przeciwne, podkreślające negatywne skutki. Prezydent Krakowa, Aleksander Miszalski, zapowiedział konsultacje społeczne, mające na celu zbadanie opinii mieszkańców na temat ograniczenia używania materiałów pirotechnicznych w mieście. Krytycy jednak obawiają się, że przepisy mogą pozostać martwe ze względu na brak odpowiednich mechanizmów egzekwowania prawa.

Radna Joanna Hańderek zauważa, że dla wielu ludzi noc sylwestrowa ma charakter magiczny, co tłumaczy chęć hucznego jej obchodzenia. Jednak coraz częściej słychać argumenty o egoistycznym charakterze tej zabawy, która ignoruje wpływ na sąsiadów, dzieci, osoby starsze oraz zwierzęta.

Tradycja kształtuje się bardzo szybko, czasami wystarczy 10-20 lat. W przypadku fajerwerków istnieje problem "magii nocy", bo noc sylwestrowa jest traktowana jako punkt zwrotny, magiczny. Mircea Eliade opisywał, że jest to czas mityczny, gdzie wszystkim się wydaje, że zaczyna się coś nowego, coś, co należy uczcić. Natomiast w tym wszystkim jest jeszcze bardzo mocny, powiedziałabym egoistyczny aspekt, pod tytułem "to mnie się należy, to ja mam prawo, żeby się zabawić". Te osoby, które rzeczywiście odpalają race, nie patrzą co się dzieje na przykład z sąsiadami. Do mnie, jako do radnej, zgłaszali się ludzie mówiący, że wybuchów boją się np. dzieci – mówi prof. Joanna Hańderek.

Ważnym elementem debaty są skutki używania fajerwerków, jakie odczuwają osoby wrażliwe, w tym dzieci, osoby z niepełnosprawnościami oraz uchodźcy z Ukrainy, którzy doświadczyli traumy wojennej. Dźwięk eksplozji może wywoływać u nich silny stres, a nawet panikę. Dodatkowo, fajerwerki są odpalane nie tylko w noc sylwestrową, ale również kilka dni przed i po, co zwiększa ich negatywny wpływ.

Fajerwerki mają szkodliwy wpływ na faunę. Ptaki, wystraszone hałasem, mogą pozostawać w powietrzu przez długi czas, co obciąża ich organizmy. W Polsce, choć brakuje dokładnych danych, wiadomo, że zwierzęta domowe, takie jak psy i koty, również cierpią z powodu hałasu, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Spotkałam z badaniami holenderskimi, gdzie okazało się, że ptaki potrafią w nienaturalny sposób utrzymywać się ponad godzinę w powietrzu, co bardzo obciąża ich organizm. W Rzymie liczono ile w noc sylwestrową umiera ptaków i to są ogromne liczby. Po jednym Sylwestrze naliczona około 2000 osobników – mówi prof. Joanna Hańderek.

Fajerwerki zawierają toksyczne związki, które po odpaleniu uwalniają się do atmosfery. Mało kto zastanawia się nad skutkami tych substancji, które po pokazach pozostają zarówno w powietrzu, jak i na ziemi. Pozostałości często nie są sprzątane, co dodatkowo obciąża środowisko i zdrowie mieszkańców. Uczestnicy debaty zwracają dodatkowo uwagę na liczne przypadki obrażeń ciała, poparzeń, a nawet zgonów spowodowanych nieumiejętnym używaniem fajerwerków. Problem ten dotyczy również bezpieczeństwa publicznego, ponieważ niewłaściwe odpalanie materiałów pirotechnicznych prowadzi do pożarów i innych incydentów. W krajach takich jak Belgia już toczą się debaty na szczeblu europejskim na temat wprowadzenia zakazu używania środków pirotechnicznych do celów cywilnych.

Konsultacje społeczne w Krakowie

Urząd Miasta Krakowa planuje szeroko zakrojone konsultacje społeczne, dotyczące ograniczeń w używaniu fajerwerków. Konsultacje te mają uwzględniać głosy różnych grup społecznych, w tym organizacji środowiskowych, stowarzyszeń ochrony zwierząt, oraz organizacji reprezentujących osoby z niepełnosprawnościami.

Jeśli pojawią się przepisy unijne w tej materii, to dobrze i na pewno będą też uzupełnieniem przepisów krajowych. Mam nadzieję, że będą one spójne. Natomiast dla każdego z samorządów, który funkcjonuje na podstawie i w granicach przepisów prawa, podstawową kwestią są przepisy krajowe, które są przez Sejm przyjmowane w formie ustaw. Te projekty są teraz poddawane dyskusji. Przygotowując się do procesu konsultacji po pierwsze śledzimy pracę legislacyjną w Sejmie, dyskusje i różne głosy, które pojawiają się w temacie. Po drugie, będziemy starali się dobrze zidentyfikować interesariuszy tego procesu – wyjaśnia Mateusz Płoskonka.

Ważnym elementem procesu jest identyfikacja wszystkich zainteresowanych stron, w tym także Stowarzyszenia Importerów i Dystrybutorów Pirotechniki. Organizacja ta aktywnie uczestniczy w debatach na poziomie krajowym, przedstawiając swoje postulaty dotyczące stref ograniczonego użycia fajerwerków.

Proces konsultacji będzie dotyczył nie tylko obszarów związanych z ochroną środowiska, ochroną zwierząt, osób z niepełnosprawnościami. Będzie dotyczył też zdrowia publicznego i bezpieczeństwa jako takiego. Tych wszystkich interesariuszy będziemy chcieli dobrze zidentyfikować, poznając ich potrzeby i problemy. Również będziemy starali się uwzględnić w konsultacjach postulaty i głos środowisk, które chociażby są reprezentowane przez Stowarzyszenie Importerów i Dystrybutorów Pirotechniki, bo takie w Polsce funkcjonuje i ono również aktywnie włączyło się w tą dyskusję na poziomie Sejmu, przedstawiając postulaty dotyczące stref ograniczonego używania fajerwerków – mówi Mateusz Płoskonka.

Kraków analizuje również rozwiązania stosowane w innych europejskich miastach, takich jak Berlin, Monachium czy Rzym, gdzie wprowadzono różne ograniczenia dotyczące użytkowania pirotechniki. Celem jest przygotowanie odpowiednich dokumentów i narzędzi, które umożliwią skuteczną komunikację z mieszkańcami i przeprowadzenie konsultacji.

Jednym z kroków, które mogą być podjęte już teraz, są kampanie społeczne uwrażliwiające mieszkańców na negatywne skutki używania fajerwerków. Przykładem takich działań jest kampania prowadzona przez Krakowskie Stowarzyszenie Obrony Zwierząt. Kampanie te mają na celu edukację społeczeństwa i budowanie świadomości o konsekwencjach używania pirotechniki.

Urząd Miasta Krakowa planuje kontynuować te działania w nadchodzących latach, niezależnie od okazji do świętowania. Podejmowane inicjatywy mają na celu nie tylko reagowanie przed Sylwestrem, ale także w trakcie innych wydarzeń, które mogą prowokować użycie fajerwerków.

(Cała rozmowa do posłuchania)