Bój w dolinie Dunajca we wrześniu 1939 roku

Zmagania militarne Polaków w pierwszej połowie XXwieku , stanowią nieprzerwanie jeden z najczęściej poruszanych wątków z najnowszych dziejów naszego kraju. Począwszy od okresu I wojny światwej i udziału w niej polskich oddziałów zbrojnych, w tym przede wszystkim Legionów, przez walki o granice odrodzonej Rzeczpospolitej po działania w okresie II wojny światwej i aktywność partyzancką w pierwszych latach  po jej zakończeniu - stanowią jedną z osi, na której opierają się rozważania na temat historii i roli Polski w ostatnim stuleciu . Na tym tle, w porównaniu z np. dziejami Armii Krajowej, Powstaniem Warszawskim  czy dzialanoscią tzw. żołnierzy niezłomnych, na plan dalszy w ostatnich latach zostały odsunięte badania związane z kampanią polską 1939 roku, która stanowiła przecież pierwszy etap przeciwstawiania się Polaków dominacji niemieckiej i sowieckiej.

            Dzieje walk żołnierzy polskich z połączonymi siłami wojsk niemieckich i slowackich w dolinie Dunajca są jednymi z tych dramatycznych epizodów, które pokazują stan przygotowania kraju do obrony i przebig kampanii polskiej w 1939 roku.

Przemarsz oddziałów niemieckich przełomem Dunajca w Pieninach 3 września 1939 r. (ze zbiorów Dawida Golika)

Zachowały się dokumenty  o stratach poniesionych przez oddziały niemieckie i słowackie biorące udział w walkach w dolinie Dunajca, trudne do oszacowania są jednak straty strony polskiej.  Z uwagi na prowadzone działania wojenne, szybkie wycofywanie się z zajmowanych przez Niemców i Słowaków pozycji  nie było czasu na  odpowiednie udokumentowanie walk, nie zachowały się szczegółowe dane na temat zabitych i rannych żołnierzy Wojska Polskiego. Najprawdopodobniej przez kilka pierwszych dni września zginęło ok. 40 żołnierzy, ok. 50 zostało rannych a liczba jeńców przekroczyła 100 osób. Znaczne straty były w zdobytym i porzuconym przez Polaków sprzęcie. Niewątpliwie największe straty poniosła ludność cywilna, która ucierpiała zarówno  na skutek przetaczania się forntu, jak i niemieckich dzialań odwetowych.

Zabici na trasie przemarszu wojsk niemieckich w południowej Polsce rzekomi "partyzanci" (AIPN)

Na podstawie zachowanych dokumentow udało się ustalić, że między 1 a 6 września zginęły przynajmniej  53 osoby, w tym większość w wyniku akcji odwetowych. Niemieccy żolnierze z 2. Dywizji Górskiej odpowiedzialni za akcje odwetowe i celowe niszczenie mienia ludności cywilnej na Podhalu i w Beskidach nigdy nie odpowiedzieli za swoje zbrodnie.  

D.Golik /jd