"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Legionista, oficer WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i wojny obronnej 1939. W czasie okupacji dowodził Kedywem, tworzył organizację konspiracyjną "NIE". Po wojnie aresztowany i skazany na karę śmierci. Był najwyższym rangą dowódcą Armii Krajowej zamordowanym po wojnie przez władze komunistyczne Polski Ludowej. Od 2001 r. krakowskie Muzeum Armii Krajowej nosi jego imię. W 130. rocznicę urodzin generała Fieldorfa „Nila” o nie zawsze pamiętanych czy znanych wątkach z życia sławnego krakowianina mówił historyk dr Jarosław Szarek dyrektor Muzeum AK. Program prowadziła Jolanta Drużyńska.

MBP Warszawa 1950 - zdjęcie po aresztowaniu gen. A. E. Fieldorfa "Nila" / AIPN

J. Drużyńska rozmawia z J.Szarkiem

Generał Emil Fieldorf „Nil” (1895–1953)

„To udział w walce o niepodległość Polski w I Brygadzie Legionów wykuł charakter, to rodowód legionowy zdeterminował biografię Emila Fieldorfa i dokonywane przezeń wybory życiowe. Wyruszając na wojnę z zaborcą rosyjskim, należał bowiem do tych, którzy – jak mówił Józef Piłsudski – „porywali się z motyką na słońce, dmuchali przeciw wichurze nieufności, pogardy dla tych, co się ważą na takie szalone czyny”. Za takie bowiem uważano w podzielonym zaborczymi granicami społeczeństwie polskim dążenia nielicznych zwolenników orężnego wybicia się na niepodległość.

Był wśród tych, którzy obalali władzę zaborcy – tak szczęśliwie dlań – że w rodzinnym Krakowie. Podobnie jak inni legioniści, wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i wziął udział w zmaganiach o granice państwa, dzielnie bijąc się przez prawie dwa lata na różnych frontach wojny z bolszewikami, w tej zbrojnej rozprawie, decydującej o bycie Polski. Służył jej jako zawodowy oficer i we wrześniu 1939 r. bronił na czele 51. Pułku Piechoty Armii „Prusy”. Po przegranej dotarł do polskiej armii powstałej na Zachodzie, by szybko, na własne życzenie, wrócić do okupowanego przez Niemcy i Związek Sowiecki kraju. Po to, by wziąć udział w budowie Polskiego Państwa Podziemnego.

Janina, Maria, Krystyna i Emil Fieldorfowie, 1928 / fot. MAK

Od początku swojej służby w Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, pełnił wysokie funkcje dowódcze, w końcu tę, która dała mu miejsce w polskiej historii – szefa Kierownictwa Dywersji KG AK, Kedywu, jak skrótowo nazywano ten pion podziemnej armii, odpowiedzialny za całość bezpośredniej walki z Niemcami. I[...]

Zbliżające się w końcowym momencie wojny zagrożenie dla Polski ze strony ZSRS spowodowało decyzję dowództwa AK o powołaniu organizacji NIE (Niepodległość), której celem było przeciwstawienie się nowemu zniewoleniu. Zadanie jej utworzenia i kierownictwo powierzono Fieldorfowi, co „było dowodem wysokiego uznania jego wszelkich kwalifikacji do tak trudnej i odpowiedzialnej pracy” – pisał wiele lat później do Marii Fieldorf i Leszka Zachuty Tadeusz Żenczykowski. Mianowany generałem, pełnił swoją służbę po zajęciu ziem polskich przez Armię Czerwoną do zimy 1945 r., kiedy został aresztowany. Sowieci nie rozpoznali go, ale […] i tak został zesłany w głąb ZSRS.

Kiedy wracał po przeszło dwóch latach do kraju, walka była przegrana, podziemie niepodległościowe rozbite, a społeczeństwo sterroryzowane przez narzuconą Polsce władzę komunistyczną, stale się umacniającą. […]

Marek Gałęzowski „Jego »na stos« nie było frazesem”. Generał Emil Fieldorf „Nil” (1895–1953) ( fragment)

Emil Fieldorf po powrocie z łagrów , Łódź 1947 / fot. MAK

Generał Emil Fieldorf „Nil” aresztowany został przez komunistyczną „bezpiekę „ w 1950 roku. W kwietniu 1952 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał go na karę śmierci na podstawie tzw. „ sierpniówki” dekretu PKWN z sierpnia 1944 r. „o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”. Wyrok przez powieszenie został wykonany w mokotowskim więzieniu 24 lutego 1953 roku . Ostatni raz widział się ze swoją żoną 2 lutego 1953 roku , która po latach tak wspomniała to spotkanie: „ Wiedział o wyroku. Był smutny , serce pękało mi z bólu i rozpaczy. Po raz pierwszy zostaliśmy sami i wtedy Emil powiedział : „ Czy wiesz , dlaczego mnie skazali? - Bo odmówiłem współpracy z nimi”.
Do dziś miejsce pochówku Fieldorfa „Nila” nie jest znane

Ekspozycja przygotowana została z okazji przypadającej w 2025 roku 130. rocznicy urodzin generała (przyszedł na świat 20 marca 1895 r. w Krakowie). Pokazując całą jego ścieżkę życiową przedstawia go w dwóch wymiarach: jako człowieka i jako żołnierza.

W części poświęconej prywatnemu życiu Emila Fieldorfa zobaczyć można m. in. historyczny plan Krakowa z początku XX w. z zaznaczonymi 13 punktami związanymi z bohaterem. Znalazły się wśród nich m.in. kościół św. Mikołaja, w którym Emil został ochrzczony, trzy szkoły, w których się uczył, oraz grób matki na cmentarzu Rakowickim.

Druga część ekspozycji poświęcona została wojskowemu życiorysowi generała. Pokazany został na mapie bitewny szlak Fieldorfa z lat 1914–1921. Spośród ponad 30 bitew i potyczek, w jakich wziął udział wybrano te najważniejsze (m.in. Brzegi, Czarkowy, Wilno, Dyneburg, Żytomierz, Kijów). Zaznaczonym miejscom walk towarzyszą odznaczenia, jakie młody Fieldorf otrzymał za męstwo tam okazane: cztery Krzyże Walecznych i Krzyż Srebrny Virtuti Militari. Obok zaprezentowano rzadko dotychczas pokazywane fotografie Fieldorfa z okresu legionowego.

Druga mapa ukazuje drogę płk. Emila Fieldorfa jako emisariusza rządu i naczelnego wodza z Londynu do kraju w lecie 1940 r.

Ostatnia część ekspozycji poświęcona jest losom generała w komunistycznej rzeczywistości w latach 1945–1953, a przede wszystkim jego aresztowaniu przez UB, procesowi i wyrokowi śmierci.

Motywem przewodnim wystawy są cytaty – historyków, członków rodziny, przełożonych oraz samego „Nila” – widoczne w różnych miejscach ekspozycji. Autorką aranżacji jest Sylwia Siudak-Bielecka.

Autor:

Jolanta Drużyńska

Komentarze (1)

Krakowianka

2025-03-28

Wspaniała lekcja historii. Dziękuje*

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Informacja o nowej kampanii naboru wniosków o płatności bezpośrednie i płatności obszarowych II filaru w ramach PS WPR 2023- 2027 z uwzględnieniem m.in. warunkowości społecznej oraz zmian w ekoschematach

Kogo drażni logo? Nie wszystkim podoba się nowy symbol Myślenic, będą konsultacje

Po wypadku w Libiążu zablokowana DW 933. Są ranni

Wojewoda uchyla decyzję burmistrza. Chodzi o konkurs na dyrektora myślenickiego przedszkola

Flisacy pienińscy zainaugurowali sezon na Dunajcu. Skromniej, ale zgodnie z tradycją

Wymęczone zwycięstwo Cracovii w Lublinie

Symfonia Miłosierdzia - hołd dla Franciszka i wołanie o pokój. Wielki koncert na sześciu kontynentach, także w Krakowie

Niedziela Bożego Miłosierdzia. Do Krakowa przyjadą tysiące pielgrzymów

Diecezja tarnowska pożegnała papieża Franciszka. "Miłosierdzie, które się realizowało"

Skuteczna alternatywa dla przeszczepu serca

Zderzenie czterech aut na dk 94 niedaleko Jerzmanowic. Były utrudnienia w ruchu

Małopolski futbol ma nowego szefa

"Żegnaj Ojcze, Mistrzu i Poeto"

"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Informacja o nowej kampanii naboru wniosków o płatności bezpośrednie i płatności obszarowych II filaru w ramach PS WPR 2023- 2027 z uwzględnieniem m.in. warunkowości społecznej oraz zmian w ekoschematach

Kogo drażni logo? Nie wszystkim podoba się nowy symbol Myślenic, będą konsultacje

Po wypadku w Libiążu zablokowana DW 933. Są ranni

Wojewoda uchyla decyzję burmistrza. Chodzi o konkurs na dyrektora myślenickiego przedszkola

Flisacy pienińscy zainaugurowali sezon na Dunajcu. Skromniej, ale zgodnie z tradycją

Wymęczone zwycięstwo Cracovii w Lublinie

Symfonia Miłosierdzia - hołd dla Franciszka i wołanie o pokój. Wielki koncert na sześciu kontynentach, także w Krakowie

Niedziela Bożego Miłosierdzia. Do Krakowa przyjadą tysiące pielgrzymów

Diecezja tarnowska pożegnała papieża Franciszka. "Miłosierdzie, które się realizowało"

Skuteczna alternatywa dla przeszczepu serca

Zderzenie czterech aut na dk 94 niedaleko Jerzmanowic. Były utrudnienia w ruchu

Małopolski futbol ma nowego szefa

"Żegnaj Ojcze, Mistrzu i Poeto"

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię