"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Legionista, oficer WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i wojny obronnej 1939. W czasie okupacji dowodził Kedywem, tworzył organizację konspiracyjną "NIE". Po wojnie aresztowany i skazany na karę śmierci. Był najwyższym rangą dowódcą Armii Krajowej zamordowanym po wojnie przez władze komunistyczne Polski Ludowej. Od 2001 r. krakowskie Muzeum Armii Krajowej nosi jego imię. W 130. rocznicę urodzin generała Fieldorfa „Nila” o nie zawsze pamiętanych czy znanych wątkach z życia sławnego krakowianina mówił historyk dr Jarosław Szarek dyrektor Muzeum AK. Program prowadziła Jolanta Drużyńska.

MBP Warszawa 1950 - zdjęcie po aresztowaniu gen. A. E. Fieldorfa "Nila" / AIPN

J. Drużyńska rozmawia z J.Szarkiem

Generał Emil Fieldorf „Nil” (1895–1953)

„To udział w walce o niepodległość Polski w I Brygadzie Legionów wykuł charakter, to rodowód legionowy zdeterminował biografię Emila Fieldorfa i dokonywane przezeń wybory życiowe. Wyruszając na wojnę z zaborcą rosyjskim, należał bowiem do tych, którzy – jak mówił Józef Piłsudski – „porywali się z motyką na słońce, dmuchali przeciw wichurze nieufności, pogardy dla tych, co się ważą na takie szalone czyny”. Za takie bowiem uważano w podzielonym zaborczymi granicami społeczeństwie polskim dążenia nielicznych zwolenników orężnego wybicia się na niepodległość.

Był wśród tych, którzy obalali władzę zaborcy – tak szczęśliwie dlań – że w rodzinnym Krakowie. Podobnie jak inni legioniści, wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i wziął udział w zmaganiach o granice państwa, dzielnie bijąc się przez prawie dwa lata na różnych frontach wojny z bolszewikami, w tej zbrojnej rozprawie, decydującej o bycie Polski. Służył jej jako zawodowy oficer i we wrześniu 1939 r. bronił na czele 51. Pułku Piechoty Armii „Prusy”. Po przegranej dotarł do polskiej armii powstałej na Zachodzie, by szybko, na własne życzenie, wrócić do okupowanego przez Niemcy i Związek Sowiecki kraju. Po to, by wziąć udział w budowie Polskiego Państwa Podziemnego.

Janina, Maria, Krystyna i Emil Fieldorfowie, 1928 / fot. MAK

Od początku swojej służby w Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, pełnił wysokie funkcje dowódcze, w końcu tę, która dała mu miejsce w polskiej historii – szefa Kierownictwa Dywersji KG AK, Kedywu, jak skrótowo nazywano ten pion podziemnej armii, odpowiedzialny za całość bezpośredniej walki z Niemcami. I[...]

Zbliżające się w końcowym momencie wojny zagrożenie dla Polski ze strony ZSRS spowodowało decyzję dowództwa AK o powołaniu organizacji NIE (Niepodległość), której celem było przeciwstawienie się nowemu zniewoleniu. Zadanie jej utworzenia i kierownictwo powierzono Fieldorfowi, co „było dowodem wysokiego uznania jego wszelkich kwalifikacji do tak trudnej i odpowiedzialnej pracy” – pisał wiele lat później do Marii Fieldorf i Leszka Zachuty Tadeusz Żenczykowski. Mianowany generałem, pełnił swoją służbę po zajęciu ziem polskich przez Armię Czerwoną do zimy 1945 r., kiedy został aresztowany. Sowieci nie rozpoznali go, ale […] i tak został zesłany w głąb ZSRS.

Kiedy wracał po przeszło dwóch latach do kraju, walka była przegrana, podziemie niepodległościowe rozbite, a społeczeństwo sterroryzowane przez narzuconą Polsce władzę komunistyczną, stale się umacniającą. […]

Marek Gałęzowski „Jego »na stos« nie było frazesem”. Generał Emil Fieldorf „Nil” (1895–1953) ( fragment)

Emil Fieldorf po powrocie z łagrów , Łódź 1947 / fot. MAK

Generał Emil Fieldorf „Nil” aresztowany został przez komunistyczną „bezpiekę „ w 1950 roku. W kwietniu 1952 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał go na karę śmierci na podstawie tzw. „ sierpniówki” dekretu PKWN z sierpnia 1944 r. „o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”. Wyrok przez powieszenie został wykonany w mokotowskim więzieniu 24 lutego 1953 roku . Ostatni raz widział się ze swoją żoną 2 lutego 1953 roku , która po latach tak wspomniała to spotkanie: „ Wiedział o wyroku. Był smutny , serce pękało mi z bólu i rozpaczy. Po raz pierwszy zostaliśmy sami i wtedy Emil powiedział : „ Czy wiesz , dlaczego mnie skazali? - Bo odmówiłem współpracy z nimi”.
Do dziś miejsce pochówku Fieldorfa „Nila” nie jest znane

Ekspozycja przygotowana została z okazji przypadającej w 2025 roku 130. rocznicy urodzin generała (przyszedł na świat 20 marca 1895 r. w Krakowie). Pokazując całą jego ścieżkę życiową przedstawia go w dwóch wymiarach: jako człowieka i jako żołnierza.

W części poświęconej prywatnemu życiu Emila Fieldorfa zobaczyć można m. in. historyczny plan Krakowa z początku XX w. z zaznaczonymi 13 punktami związanymi z bohaterem. Znalazły się wśród nich m.in. kościół św. Mikołaja, w którym Emil został ochrzczony, trzy szkoły, w których się uczył, oraz grób matki na cmentarzu Rakowickim.

Druga część ekspozycji poświęcona została wojskowemu życiorysowi generała. Pokazany został na mapie bitewny szlak Fieldorfa z lat 1914–1921. Spośród ponad 30 bitew i potyczek, w jakich wziął udział wybrano te najważniejsze (m.in. Brzegi, Czarkowy, Wilno, Dyneburg, Żytomierz, Kijów). Zaznaczonym miejscom walk towarzyszą odznaczenia, jakie młody Fieldorf otrzymał za męstwo tam okazane: cztery Krzyże Walecznych i Krzyż Srebrny Virtuti Militari. Obok zaprezentowano rzadko dotychczas pokazywane fotografie Fieldorfa z okresu legionowego.

Druga mapa ukazuje drogę płk. Emila Fieldorfa jako emisariusza rządu i naczelnego wodza z Londynu do kraju w lecie 1940 r.

Ostatnia część ekspozycji poświęcona jest losom generała w komunistycznej rzeczywistości w latach 1945–1953, a przede wszystkim jego aresztowaniu przez UB, procesowi i wyrokowi śmierci.

Motywem przewodnim wystawy są cytaty – historyków, członków rodziny, przełożonych oraz samego „Nila” – widoczne w różnych miejscach ekspozycji. Autorką aranżacji jest Sylwia Siudak-Bielecka.

Autor:

Jolanta Drużyńska

Komentarze (1)

Krakowianka

2025-03-28

Wspaniała lekcja historii. Dziękuje*

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

"Więc lepiej czasem usnąć". Martin Eden - nieudany projekt Nadczłowieka

Kto może zgłosić się do pracy w komisji wyborczej?

Fala islamofobii w Krakowie. Zaczęło się od nagrania modlących się muzułmanów w Nowej Hucie

Koniec piłkarskiego snu Puszczy

Jak opiekować się osobą po udarze w domu?

Był świadkiem trudnej historii, teraz może zniknąć. Czy uda się uratować Pałacyk pod Pszczółką?

Korporacje planują zwolnienia. "Kraków oferujący dotąd wysokie wynagrodzenia, zaczyna tracić konkurencyjność"

Martin Eden - nieudany projekt Nadczłowieka

"Bo odmówiłem współpracy z nimi…" - generał August Emil Fieldorf "Nil"

Komentarze (1)

Dodaj komentarz

Najnowsze

"Więc lepiej czasem usnąć". Martin Eden - nieudany projekt Nadczłowieka

Kto może zgłosić się do pracy w komisji wyborczej?

Fala islamofobii w Krakowie. Zaczęło się od nagrania modlących się muzułmanów w Nowej Hucie

Koniec piłkarskiego snu Puszczy

Jak opiekować się osobą po udarze w domu?

Był świadkiem trudnej historii, teraz może zniknąć. Czy uda się uratować Pałacyk pod Pszczółką?

Korporacje planują zwolnienia. "Kraków oferujący dotąd wysokie wynagrodzenia, zaczyna tracić konkurencyjność"

Martin Eden - nieudany projekt Nadczłowieka

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię