Zrozumienie mechanizmu rozmnażania małży dałoby możliwość nie tylko ochrony tej grupy zwierząt, ale także aktywnego ich przywracania w miejscach, gdzie wyginęły. Tradycyjne metody takie jak korzystanie z mikroskopu optycznego nie dały zadowalających wyników, zastosowano obrazowanie struktury 2D i 3D przy bardzo wysokiej rozdzielczości linii POLY-X w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS.

W ramach eksperymentu naukowcy sprawdzają zawartość jam skrzelowych badanych osobników i oczekują, że obrazowanie pokaże obecność młodocianych osobników, co umożliwi dokonanie pomiarów ich długości i szerokości.  Są to badania wstępne i stanowią dopiero wprowadzenie do obszernych badań nad układem rozrodczym małży z rodziny Sphaeriidae.Są one hermafrodytami i rozwijają swoje potomstwo bezpośrednio w tzw. marsupiach znajdujących się w ich skrzelach, aż do momentu uwolnienia osobników młodocianych. Taki system reprodukcji oparty na kolejnych potomstwach ("matryoszka") jest bardzo nietypową i dotąd nieznanym systemem reprodukcji, niezwykle ważnym z punktu widzenia biologii ewolucyjnej i ochrony przyrody. Strategia ta wydaje się być odpowiedzialna za ich wyjątkową obfitość w niektórych zbiornikach wodnych i ciekach wodnych. Kluczowym elementem ich strategii reprodukcyjnej, który został całkowicie niedoceniony w dotychczasowych badaniach, jest możliwość wylęgu wielu pokoleń w obrębie jednego cyklu życiowego. To zjawisko pozwala na szybkie rozmnażanie się tych osobników w sposób partenogenetyczny i na aktywne zwiększanie ekologicznych korzyści tej grupy.

Małże słodkowodne poddano promieniowaniu, które pozwoliło ustalić, jak rozwija się ich potomstwo. Było to możliwe dzięki współpracy badaczy z Instytutu Ochrony przyrody PAN w Krakowie z Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS UJ. Badania prowadzone są we współpracy z prof. Larysą Szewczuk i Liliją Byliną z Uniwersytetu Żytomierskiego na Ukrainie.

O unikatowych badaniach - pierwszych tego typu w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS UJ mówią: dr Anna Lipińska i dr Adam Ćmiel z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz dr Katarzyna Sowa i prof. Paweł Korecki z Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS. Audycję przygotowała Ewa Szkurłat.