„A jednak wojna…” - „Polska krwawi. Polska walczy” cz. 1

Historii Polski i jej mieszkańców w latach 1939–1945 poświęcono liczne publikacje w wielu językach, artykuły, rozprawy, tomy źródeł, wspomnień, relacji osobistych, albumów, a także setki filmów i audycji radiowych z udziałem świadków historii. Przede wszystkim odnosiły się one do dziejów męczeństwa i heroizmu, gdyż rzeczywiście Rzeczpospolita Polska krwawiła jak nigdy w swoich dziejach i jak nigdy silny był jej opór skierowany przeciwko okupantom. Codzienność, zmiany społeczne, cywilizacyjne i kulturowe, jakie zaszły w czasie wojny, znalazły się na dalszym planie w publikacjach historyków. Stąd konieczność ich uwzględnienia w szerszym zakresie, gdyż to codzienna egzystencja była powszechnym doświadczeniem milionów, a nie czynny opór. Publikacje odnoszące się do dziejów okupowanej Polski niejednokrotnie obciążone są drobiazgowymi informacjami. Obecna w nich pokaźna liczba faktów, nazwisk, dat nie ułatwia zrozumienia tego, co się wówczas wydarzyło i jaki był ich szerszy kontekst historyczny. Dlatego jednym z celów książki jest uporządkowanie narracji, co wydaje się tym bardziej zasadne, że debacie na temat wojny i okupacji towarzyszą emocje. Nie jest to jeszcze obszar historyczny wystarczająco schłodzony. Dalej emocje budzą i dalej zapewne będą budziły m.in. relacje polsko-żydowskie i postawa Polaków wobec Zagłady, stosunki polsko-ukraińskie-niemieckie, kwestia kolaboracji z obu okupantami, sowieckim i niemieckim, polityka niemieckiego okupanta i polska reakcja, plan „Burza”, powstanie warszawskie, „Polska Lubelska” i generalna kwestia: „bić się czy nie bić”. To jedynie tytułem przykładu.

A.Chwalba „Polska krwawi. Polska walczy. Jak żyło się pod okupacja 1939 -1945” – Słowo od autora – fragment )

Przed dniem 1 września 1939 roku opinie obywateli polskich na temat perspektyw wybuchu wojny nie były jednoznaczne. Jedni powiadali, że ten moment jest już blisko, gdyż gaże wojskowe zaczęto wypłacać awansem i od wielu tygodni trwają przygotowania do obrony. Jednak byli i tacy, którzy mieli przeciwne zdanie. Uspokajały ich apele polskich władz i opinie prasy. Chciano wierzyć, że Niemcy nie uderzą ze względu na ryzyko wojny z Wielką Brytanią i Francją. Dlatego pojawienie się na niebie 1 września niemieckich samolotów uznano za „manewry naszej floty” lub za ćwiczenia obrony przeciwlotniczej. „Gdy 1 września obudziły mnie syreny, ogłaszające alarm lotniczy dla Warszawy, byłem przekonany, że to znowu ćwiczenia OPL. Dopiero włączone radio rozwiało wątpliwości” — pisał Stanisław Jankowski, cichociemny, słynny później „Agaton”. Te reakcje mogą być zrozumiałe, gdyż Niemcy zaatakowali bez wypowiedzenia wojny. Ale podobnie reagowali dyplomaci akredytowani w Warszawie. „Alarm obudził mnie o pół do siódmej rano, ale zdawało się, że to ćwiczenia, i ponownie zasnąłem” — pisał w dzienniku 1 września Sven Grafström, dyplomata szwedzki. […] Podobnie było w wielu innych miastach i miasteczkach. Na stan emocjonalny mieszkańców wpływała histeria szpiegowska. Nawet w znanych sobie sąsiadach doszukiwano się dywersantów i szpiegów. Dlatego w miastach organizowano straże bezpieczeństwa, a na wsiach chłopi uzbrojeni w widły i siekiery szukali dywersantów i szpiegów po stodołach, obejściach gospodarczych i w zagonach ziemniaków.

1 września w miastach zawyły syreny fabryczne. Rozdzwoniły się dzwony kościelne. Biły na trwogę. Zrozumiano, że czarny scenariusz się spełnia, co potwierdziły polskie władze, wprowadzając stan wojenny.

( Kampania wrześniowa w: A.Chwalba „Polska krwawi. Polska walczy. Jak żyło się pod okupacja 1939 -1945” – fragment