Dokładnie sto lat temu, 13 listopada 1924 roku, Władysław Reymont zdobył literacką Nagrodę Nobla za dzieło, które na zawsze odmieniło postrzeganie polskiej literatury i kultury. "Chłopi" – powieść, która początkowo wydawała się jedynie opisem życia polskiej wsi przełomu XIX i XX wieku, okazała się dziełem o uniwersalnej wymowie, ponadczasowym portretem ludzkich namiętności, rozterek i społecznych zależności. Sylwia Paszkowska w studiu Radia Kraków gościła wyjątkowe kobiety – dr Karinę Jarzyńską z Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmującą się badaniem historii literatury polskiej XX wieku oraz Beatę Schimscheiner, Justynę Litwic i Weronikę Kowalską, aktorki Teatru Ludowego, grające w spektaklu "Chłopi". Dyskutowały o Noblu dla Reymonta i głębi dzieła, które mimo upływu lat pozostaje aktualne.
W roku 1924 przyznanie Reymontowi Nobla było niezwykle ważnym wydarzeniem. Nagroda ta podniosła polską literaturę do rangi światowej. Polska, niedługo po odzyskaniu niepodległości, znalazła się w centrum zainteresowania kulturalnego, a Reymont, jako pierwszy laureat z wolnej Polski, odegrał rolę ambasadora polskiej tożsamości. Noblowski werdykt wówczas nie miał może tak globalnego wydźwięku medialnego, jak współcześnie. Reymont, po Henryku Sienkiewiczu, stał się kolejnym polskim pisarzem, którego twórczość docenił świat, co nobilitowało polską kulturę i sztukę.
Ponadczasowy portret chłopstwa i społeczności wiejskiej
"Chłopi" Reymonta, często nazywani epopeją chłopską, to dzieło unikalne na tle ówczesnej literatury. Na kartach powieści autor ukazał życie polskiej wsi, nadając jej znaczenie, które wykraczało poza rodzime podwórko. "Chłopi" oddają złożoność i psychologiczną głębię tej warstwy społecznej, ukazując ją nie tylko jako tło, ale jako autonomiczny i pełnoprawny element narodowej tożsamości. Poprzez wykorzystanie materiałów etnograficznych i osobistych doświadczeń autora – urodzonego na wsi – książka stanowi autentyczny i pozbawiony idealizacji portret wiejskiego życia. Reymont dokonał czegoś, co stanowiło antytezę mieszczańskich fantazji na temat chłopstwa, nadając swoim postaciom głęboki, realistyczny rys, co przyciągnęło uwagę czytelników na całym świecie.
(cała rozmowa do posłuchania)
Kobiece spojrzenie na „Chłopów”
Adaptacja teatralna "Chłopów" Remigiusza Brzyka wystawiana w Teatrze Ludowym w Krakowie nadała powieści nową perspektywę – spojrzenie z perspektywy kobiecej. Sztuka uwypukla doświadczenia, emocje i wyzwania kobiet wiejskich, tworząc z powieści swoistą herstorię – historię widzianą oczami kobiet. Reymontowskie bohaterki, choć na co dzień były pozornie nieistotne w patriarchalnej społeczności, w rzeczywistości odgrywały kluczowe role, a ich doświadczenia mają uniwersalny charakter.
Dla wielu widzów i czytelników centralną postacią jest Jagna, która nie potrafi znaleźć swojego miejsca w wiejskiej społeczności. Jagna jest bohaterką, która mimo braku społecznej akceptacji, pozostaje wierna sobie i swoim uczuciom. Jest kimś, kto patrzy na wieś i jej obyczaje z dystansu, nie do końca rozumiejąc, dlaczego tak bardzo nie pasuje do miejsca, które przecież jest jej domem.
Jednym z głównych motywów w "Chłopach" jest cykliczność pór roku, które Reymont uczynił osią narracyjną powieści. To właśnie dzięki tej strukturze powieść zyskała wymiar uniwersalny – pory roku reprezentują odwieczny rytm życia i śmierci, narodzin i przemijania, będący jednocześnie symbolem ludzkiego życia. W adaptacji filmowej "Chłopów" pory roku i towarzyszące im zmienne warunki życia stały się niemal pełnoprawnym bohaterem. Ten cykliczny porządek życia, wpleciony w fabułę, uwydatnia kontrast pomiędzy trwałością natury a kruchością ludzkich losów.
Dzieło Reymonta, mimo osadzenia w surowej wiejskiej rzeczywistości, staje się przez to uniwersalne – opowiada o pragnieniu wolności i wyjścia poza narzucone ramy społeczne, co czyni je dziełem aktualnym również dziś.
Radio Kraków informuje,
iż od dnia 25 maja 2018 roku wprowadza aktualizację polityki prywatności i zabezpieczeń w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Niniejsza informacja ma na celu zapoznanie osoby korzystające z Portalu Radia Kraków oraz
słuchaczy Radia Kraków ze szczegółami stosowanych przez Radio Kraków technologii oraz z przepisami o ochronie
danych osobowych, obowiązujących od dnia 25 maja 2018 roku. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami
zawartymi w Polityce Prywatności.
