
"Za żelazną kurtyną"
Świat książki, Agora 2013
Dostajemy kompendium wiedzy o wydarzeniach, które od świata odgradzała żelazna kurtyna. Autorka sięga do dokumentów, archiwów, historycznych zapisów, ale dociera też do ludzi. To są niezwykle ciekawe relacje ostatnich już naocznych świadków.
Dla nas oczywiście najbardziej interesujące są fragmenty o Polsce, szczególnie o Krakowie czy Nowej Hucie. Taki rozdział - "Miasta idealne", prezentowaliśmy w odcinkach w radiowej bibliotece. Ale kiedy już zaspokoimy pierwszą ciekawość, sięgamy do historii naszych sąsiadów. Bo ta żelazna kurtyna dzieliła nie tylko Wschód od Zachodu, ale też państwa Europy środkowo-wschodniej od siebie. Informacje o tym, co dzieje się u sąsiadów były cenzurowane, ruch między krajami ograniczony, a jak opisuje Anne Applebaum w swojej książce, w każdym kraju komunizm budowany był w inny sposób, chociaż wszędzie opierał się na sowieckim zniewoleniu.
Anne Applebaum opowiadała w czasie spotkania w Radiu Kraków, jak szukała świadków, jak stawiała pytania, jak wielu ludzi opowiadało jej o swojej nadziei i wierze w to, że nadeszły dobre czasy.
Książka Anne Applebaum to dokument, żywo opowiedziana historia, fakty, daty, nazwiska, wydarzenia, wielka polityka, decyzje przychodzące z Moskwy. Ale jest to też historia pełna ludzkich losów, często dramatycznych. Są wyroki śmierci, ucieczki, rozstania, rozczarowania i walka. Jest opis ubezwłasnowolnienia instytucji, organizacji, aż wreszcie poszczególnych ludzi. Applebaum cały rozdział poświęca pojęciu homo sovieticus, a inny realizmowi socjalistycznemu.
Tę lekcję historii powinni odrobić nie tylko młodzi ludzie, dla których lata powojenne to daleka przeszłość. Czy ktoś z pamiętających te lata wiedział, że w Polsce po wojnie wykonano wyrok śmierci za posiadanie radioodbiornika bez zezwolenia? Do wielu takich, ukrywanych w archiwach informacji udało się dotrzeć Anne Applebaum. I dedykacja na pierwszej stronie: Ta książka dedykowana jest tym mieszkańcom Europy Wschodniej, którzy nie zgodzili się na życie w kłamstwie.