Od października rozpoczynamy nową odsłonę poradnika "Z prawem na ty". W każdym miesiącu poruszać będziemy inny temat, a radcy prawni z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie udzielać będą państwu porad na antenie Radia Kraków w każda środę o godzinie 10.50. Będą wtedy także do państwa dyspozycji w trakcie dyżuru telefonicznego: 12 200 33 33.
Jaka jest różnica pomiędzy niegodnością dziedziczenia, a wydziedziczeniem kogoś?
- Wspólny jest cel tych obu instytucji. Zarówno niegodność dziedziczenia jak i wydziedziczenie, mają na celu wyeliminowanie z kręgu osób, które mogą uzyskać jakąkolwiek korzyść majątkową ze spadku osoby, która dopuściła się niewłaściwego zachowania względem spadkodawcy. Podstawową różnicą jest to, że wydziedziczenia może dokonać tylko i wyłącznie spadkodawca w testamencie, natomiast uznania za niegodnego dokonuje sąd, oczywiście po śmierci spadkodawcy.
Czy spadkodawca może dowolnie kogoś wydziedziczyć?
- Przesłanki wymienione są w Kodeksie Cywilnym i tylko i wyłącznie z tych powodów można wydziedziczyć uprawnionego do zachowku. Uprawniony do zachowku może zostać pozbawiony tego prawa jeżeli wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego np. czerpie środki utrzymania z nielegalnych źródeł np. z prostytucji. Bardzo ważne jest to, aby następowało to wbrew woli spadkodawcy. Kolejną przesłanką jest dopuszczenie się względem spadkodawcy, lub jednej z najbliższych mu osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci. Ostatnią przesłanką jest uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, np. brak opieki.
Czy spadkodawca musi jasno zapisać, że wydziedzicza daną osobę i pozbawia ją prawa do zachowku?
- Nie musi użyć takich sformułowań, ale z jego treści musi wynikać, że nie chce aby ta osoba uzyskała cokolwiek ze spadku.
Czy musi podać przyczynę dla której podejmuje taką decyzję?
- Musi podać przyczynę i ta przyczyna bezwzględnie musi wynikać z testamentu. Najbezpieczniej jest opisać w testamencie przykłady konkretnych zachowań uprawnionego do zachowku, wypełniających ustawowe przesłanki wydziedziczenia. Ryzykowne zaś, z punktu widzenia skuteczności wydziedziczenia będzie posłużenie się ogólnymi sformułowaniami, bez wskazania konkretnych zachowań lub rodzaju obowiązków.
W jakich sytuacjach sąd może po śmierci spadkodawcy uznać, że dana osoba jest niegodna dziedziczenia?
- To są odrębne przesłanki, również uregulowane w Kodeksie Cywilnym. Pierwszą przesłanką jest dopuszczenie się przez spadkobiercę umyślnego, ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Pozostałe zaś przesłanki mają na celu ochronę swobody testowania i woli spadkodawcy.
Jeżeli sąd uzna, iż spadkodawca został nakłoniony podstępem lub groźbą do sporządzenia testamentu, to wówczas może uznać takiego spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia. Podobnie jak w takiej sytuacji, gdy spadkodawca został podstępem, lub groźbą nakłoniony do odwołania testamentu bądź spadkobierca przeszkodził spadkodawcy w ten sam sposób w sporządzeniu lub odwołaniu testamentu, lub umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, umyślnie podrobił lub przerobił albo z takiego podrobionego lub przerobionego testamentu w sposób świadomy skorzystał. Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia może nastąpić tylko i wyłącznie orzeczeniem sądowym. W tym celu trzeba złożyć pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Ten pozew nie będzie rozpatrywany w najczęstszym postępowaniu jakim jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, tylko w osobnym procesie i rozstrzygnięcie tego procesu będzie rzutować na wynika postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
Zobacz także:
- październikowy cykl "Z prawem na ty" dotyczący prawa rodzinnego
- listopadowy cykl "Z prawem na ty" dotyczący prawa spadkowego
- grudniowy cykl "Z prawem na ty" dotyczący praw konsumenta
- styczniowy cykl "Z prawem na ty" dotyczący praw pacjenta i lekarza
- lutowy cykl "Z prawem na ty" dotyczący prawa pracy