Historia KL Auschwitz dzień po dniu w wyjątkowej publikacji

„Publikacja jest efektem kilkunastoletnich wnikliwych badań i analizy dokumentów prowadzonych przez historyków centrum badań w muzeum” – oznajmił Sawicki.

Dzieło ukazało się 32 lata po pierwszym Kalendarium, którego autorką była Danuta Czech. „W nowej edycji – poprzez uwzględnienie szerszego kontekstu opisywanych zdarzeń – autorzy ukazali wiele aspektów funkcjonowania obozu w nowym świetle” – podkreślił Paweł Sawicki.

Kierownik centrum badań dr Piotr Setkiewicz wskazał, że „nowa edycja +Kalendarza+ powstała co prawda w oparciu o tekst ostatniego jego wydania, lecz jest objętościowo ponad dwuipółkrotnie większa”. „Wiele wpisów zostało uzupełnionych, poprawionych, względnie gruntownie przeredagowanych. Potrzeba taka wynikła przede wszystkim z ogólnego postępu badań nad historią KL Auschwitz oraz wykorzystania zbiorów archiwów, uprzednio badaczom niedostępnych” – powiedział.

„Kalendarz” uwzględnił nowe dokumenty, co pozwoliło na dodanie wielu wpisów i ukazanie logicznych powiązań między wydarzeniami. W szczególności wyeksponowano trzy kluczowe aspekty. Pierwszy to złożone motywy utworzenia Auschwitz wiosną 1940 roku, które często były reakcją na zmieniające się wytyczne SS. Drugi dotyczy wpływu koncernu IG Farbenindustrie, który zaangażował obóz do wspierania fabryki kauczuku i paliw. Trzeci zwraca uwagę na stopniową radykalizację nazistowskich Niemiec, jeżeli chodzi o politykę wobec Żydów, których zamierzano eliminować, ale również wyzyskiwać jako siłę roboczą.

Zdaniem dr. Setkiewicza, „spośród zupełnie nowych informacji na uwagę zasługują zwłaszcza dane liczbowe dotyczące dziennych stanów obozu i panującej w nim śmiertelności, raporty ilustrujące postęp prac budowlanych – także przy wznoszeniu krematoriów i komór gazowych, nowa chronologia dla części transportów deportacyjnych, zwłaszcza przybywających w 1944 roku z Węgier i getta łódzkiego oraz transportów z więźniami ewakuowanymi w tym czasie z Auschwitz do innych obozów koncentracyjnych w Niemczech”.

Autorzy w większym stopniu wykorzystali dokumenty źródłowe dotyczące członków załogi SS, obrazujące nie tylko ich zbrodnie, lecz także życie prywatne, sposoby spędzania wolnego czasu i nagradzania za pełnienie służby zgodnie z oczekiwaniami przełożonych.

Nowy „Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz” liczy 2216 stron i składa się pięciu tomów. Pierwszy obejmuje wydarzenia z lat 1939-1941, drugi opisuje rok 1942, trzeci – 1943, czwarty - 1944 oraz pierwsze tygodnie 1945 roku. „Tom piąty zawiera wykaz skrótów, stopnie służbowe SS, słownik terminów, bibliografię, indeks osobowy oraz fotografie terenów byłego obozu Auschwitz z lat 1945-1946. Każdy z nich wzbogacony został materiałem ilustracyjnym, w postaci fotografii i reprodukcji planów, map oraz skanów dokumentów” – podał Paweł Sawicki.

Jak zauważył dr Piotr Setkiewicz, obraz Auschwitz, jaki wyłania się po lekturze Kalendarza, jest odzwierciedleniem permanentnego chaosu w zarządzaniu obozem. Jednak pomimo tego sprawcy osiągnęli swój cel – stworzyli system masowego zabijania ludzi.

Dyrektor muzeum dr Piotr Cywiński wskazał, że kalendarium jest już dostępne w wersji polskiej, a obecnie trwają prace nad angielskim tłumaczeniem. „Opracowanie nowej chronologii wydarzeń w KL Auschwitz pozwoli również w bliskiej przyszłości stworzyć nową monografię historii obozu” – dodał.

Publikacja ukazała się nakładem wydawnictwa muzeum. Placówkę wsparło Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.