Forum Dziedzictwa Europy Środkowej to odbywająca się co dwa lata międzynarodowa konferencja, na której specjaliści z regionu Europy Środkowej, a także zajmujący się problematyką Europy Środkowej badacze i eksperci z całego świata, dyskutują nad zagadnieniami dziedzictwa kulturowego. Krakowska konferencja jest głosem Europy Środkowej w zakresie jego filozofii, zarządzania, ochrony, wymiaru ekonomicznego i politycznego.

Tematem przewodnim tegorocznego forum są „Granice dziedzictwa”. Druga dekada XXI wieku sprzyja nie tylko rozważaniom nad samym systemem ochrony dziedzictwa, ale także nad jego wymiarem i filozofią: Co należy chronić? W jaki sposób budować relacje współczesności do historii? W kontekście międzynarodowych i lokalnych list obiektów, miejsc i form dziedzictwa kulturowego – gdzie kończy się to dziedzictwo oraz kiedy współczesność staje się dziedzictwem?


Dyskusja panelowa:
Problematyka rekonstrukcji stała się w ostatnim czasie jednym z najczęściej podejmowanych zagadnień z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i konserwacji, jest także istotnym elementem budowania marki miast oraz narodowych polityk kulturalnych. Kwestie dbałości o prawdę historyczną w panoramie miast nierzadko konkurują z wizjami marketingowymi urzędników, polityków i planistów. Można spytać:
Czy jest złoty środek w tej dyskusji?
Czy zrekonstruowana architektoniczna „wydmuszka” przeszłości rzeczywiście jest miastu potrzebna?
Co wolno, a co nie powinno być dozwolone?
Jakie są granice dobrego smaku? Jakie są granice rekonstrukcji?
Do dyskusji zaprosiliśmy badaczy i praktyków dziedzictwa z krajów Europy Środkowej, którzy mówić będą o rekonstrukcji i jej granicach z perspektywy różnych dyscyplin i różnych obszarów geograficznych.
Moderator dyskusji:
Profesor Małgorzata Omilanowska (Polska)
Uczestnicy dyskusji:
Doktor Tamás Fejérdy (Węgry)
Kristína Markušová (Słowacja)
Profesor Bogusław Szmygin (Polska)
Doktor Jiří Vajčner (Czechy)


Dziedzictwo jest pojęciem nieostrym, obejmującym różne dziedziny i kategorie. Nieostra jest również granica między tym, co już jest dziedzictwem, i tym, co jeszcze nim nie jest. Wydaje się, że granica nieustannie się przesuwa w kierunku współczesności i to, co powstało relatywnie niedawno, już jest uznawane za „historyczne”. Najlepszym tego przykładem jest architektura postindustrialna, która od lat 80. przeżywa swój renesans jako przestrzeń zasiedlana przez kulturę. Punktem wyjścia dla rozważań na temat granic dziedzictwa są pytania: Kiedy współczesność staje się dziedzictwem? Gdzie leży i jak przesuwa się granica między dziedzictwem historycznym i współczesnym? Jak wykorzystać współczesne dziedzictwo? Czy w miastach i regionach wypełnionych historycznym dziedzictwem potrzebne nam dziedzictwo współczesności? Czy za chwilę wszystko zacznie być postrzegane jako dziedzictwo – gdzie są granice?


Sesja dotyczyć będzie szeroko pojętych związków dziedzictwa i polityki: wkraczania w sferę dziedzictwa polityk kulturalnych, ale też wykorzystania dziedzictwa do doraźnych celów politycznych. Dyskusja dotyczyć będzie m.in. roli dziedzictwa w promowaniu wizji historii, jego wybiórczego traktowania. Punktem wyjścia dla rozważań na temat związków dziedzictwa i polityki są pytania: W jaki sposób współczesne społeczeństwa wykorzystują dziedzictwo dla budowania własnej tożsamości? Na czym polega wybór propagowanych tradycji narodowych, legend, mitów? Jakie przesłanki decydują o niszczeniu bądź odbudowywaniu zabytków, o rekonstruowaniu nieistniejących obiektów bądź skazywaniu ich na zapomnienie?


W XXI wieku nie trzeba nikogo przekonywać, że dziedzictwo to kapitał, który można wykorzystać w strategiach promocyjnych miast i regionów. Dobro narodowe staje się produktem, który w sposób umiejętny należy „opakować” i „sprzedać”. Świadomość marketingowej orientacji, która przesuwa punkt ciężkości z samego miejsca dziedzictwa w kierunku odbiorcy – zaspokojenia jego potrzeb i oczekiwań – nie zawsze przekłada się jednak na praktyczne działanie. Sesja w szczególności dotyczyć będzie kwestii związanych z nadawaniem dziedzictwu wymiaru marketingowego.


Mimo głoszonych od lat tez o niechybnym upadku miast (w wyniku globalizacji i postępu technologicznego fizyczne miejsce miałoby stracić na znaczeniu), ta forma organizacji geograficznej, społecznej i ekonomicznej w dalszym ciągu jest podstawą funkcjonowania współczesnej cywilizacji. Co jednak sprawia, że niektóre miasta się rozwijają, a inne nie? Dlaczego do niektórych miast ściągają nowi mieszkańcy, a inne się wyludniają? Co przyczynia się do tego, że firmy, m.in. z sektora kreatywnego i innowacji, uważanego za jedną z najbardziej przyszłościowych gałęzi przemysłu, lokują swoje siedziby w konkretnych miastach? Sesja będzie okazją do dyskusji nad rolą dziedzictwa w kreowaniu współczesnych miast oraz sposobów wykorzystania go do zwiększenia jakości życia w danym miejscu.


Sesja będzie poświęcona wzrostowi znaczenia przestrzennych wymiarów dziedzictwa: pod tym pojęciem rozumiane są już nie tylko pojedyncze zabytki, ale również kompleksy obejmujące nawet więcej niż tradycyjnie pojmowane historyczne centra miast, a mianowicie historyczne krajobrazy miejskie i kulturowe. Większy zakres przestrzenny oznacza konieczność rozszerzenia pojęcia zarządzania dziedzictwem, tak aby z jednej strony dawało nadzieję na skuteczniejszą, długookresową, kompleksową i stabilną ochronę dziedzictwa, a z drugiej strony pozwalało odpowiedzieć na pytania wykraczające poza tradycyjny zakres zarządzania dziedzictwem.


Na środkowoeuropejskie dziedzictwo kulturowe należy dzisiaj patrzeć przez pryzmat nie tylko Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego z 1972 roku., ale również Konwencji o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. Niematerialne dziedzictwo kulturowe nabiera coraz większego znaczenia i może mieć wpływ na nasze rozumienie materialnego dziedzictwa kulturowego. Punktem wyjścia dla rozważań na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego są pytania: Jakie są relacje pomiędzy dziedzictwem materialnym i niematerialnym w Europie Środkowej? Jakie są w poszczególnych krajach praktyki inwentaryzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego? W jaki sposób niematerialne dziedzictwo kulturowe może sprzyjać partycypacji społeczności lokalnej, kreatywności, rozwojowi długookresowemu? Jak Europa Środkowa postrzega potencjał swojego dziedzictwa niematerialnego?