Wielkanocne zwyczaje w Małopolsce. ZDJĘCIA

Wielkanoc na Podhalu

Siuda Baba to jeden z ciekawszych małopolskich zwyczajów wielkanocnych . Według legendy, była kapłanką słowiańskiej bogini Ledy. Przez cały rok pilnowała świętego ognia i źródełka na wzgórzu w Lednicy Górnej właśnie koło Wieliczki. Jej życie nie należało do najłatwiejszych - nie mogła się myć, ani czesać.

Tylko raz, w Poniedziałek Wielkanocny, była uwalniana - wtedy mogła spróbować złapać inną pannę, która by ją zastąpiła. Polowała więc na młode dziewczęta, a pomagał jej cygan z batem .

Z kolei w Krakowie w Poniedziałek Wielkanocny odbywa się jeden z najstarszych i najsłynniejszych odpustów w Polsce. Przy kościele najświętszego Salwatora na krakowskim Zwierzyńcu można zobaczyć kolorowy odpust Emaus.

Jego tradycja wywodzi się ze średniowiecza, kiedy w wielkanocny poniedziałek odbywała się procesja religijna z Krakowa do wsi Zwierzyniec. Mieszkańcy szli by upamiętnić przejście zmartwychwstałego Jezusa do miejscowości Emaus wraz z uczniami - tłumaczy Małgorzata Oleszkiewicz, kustosz z krakowskiego Muzeum Etnograficznego

Dziś Emaus to głównie kolorowe stragany, na których można kupić plastikowe zabawki, kolorowe pierścionki czy słodycze. Osobliwością krakowskiego odpustu są drewniane figurki Żydów.

Od rana w Brzeszczach niedaleko Oświęcimia jest głośno i kolorowo. W lany poniedziałek na ulicach tego miasteczka można spotkać śmierguśników. To kawalerowie w kolorowych strojach, którzy jeżdżą po Brzeszczach traktorami przystrojonymi w choinę i kolorowe kwiaty i polewają panny wodą. Wszędzie gdzie się pojawiają, powodują spore zamieszanie...

W tym roku w Brzeszczach harcuje około stu śmierguśników. Zabawie sprzyja słoneczna pogoda. Najczęściej śmierguśników można spotkać po mszach świętych przy parafii św. Urbana w Brzeszczach. Ale kolorowe wozy zatrzymują się też przed domami przyjaciół i znajomych. Wtedy kawalerów trzeba przyjąć ciastem i wódką.


Młodzi mężczyźni ubrani w słomiane stroje odwiedzają dziś mieszkańców Dobrej na limanowszczyźnie . Wizyty śmigustnych dziadów nie należą jednak do najprzyjemniejszych, ponieważ przebierańcy robią psikusy sąsiadom i pannom. Proszę też o datki, polewając przy tym wodą. W rolę żartownisiów wcielają się kawalerowie, którzy przygotowują dla siebie słomiane kostiumy i czapki już kilka tygodni przed świętami.

Tradycja związana jest z legendą, która opowiada o tym, jak przed wiekami do wioski w okresie świąt Wielkanocnych przybyli jeńcy z niewoli tatarskiej. Odziani w łachmany, szukali pomocy. Mieszkańcy przyjęli ich, a na pamiątkę tego wydarzenia wieś nazywa się Dobra.

Ta tradycja jest już coraz mniej widoczna. A jeszcze do niedawna widok ogrodzenia na środku drogi, czy też nawet drewnianego wozu na dachu domu we wschodniej Małopolsce - w tym dniu nikogo nie dziwił. Poniedziałek Wielkanocny obfitował tam bowiem w bardzo nietypowe psoty...
Jedna psota zachowała się w całej Polsce do dzisiaj - nie wszyscy się z tego jednak cieszą. A policja i straż miejska ostrzegają, że za nadmierne polewanie wodą osób, które sobie tego nie życzą grozi nawet 500-złotowy mandat.

Poniedziałek wielkanocny jest dniem, w którym – zgodnie z tradycją – każdy może zostać oblany wodą.

Popularny Śmigus-Dyngus to pogańskie święto, symbolizujące budzenie się przyrody do życia . Przepowiednia mówi, że im mocniej oblana panna, tym większe szanse na szybkie zamążpójście. Niektóre dziewczyny próbowały się jednak u chłopców wykupić za pomocą pisanek.


reporterzy RK/bp

Śmiergusty w Brzeszczach

Emaus A.D. 2014

Siuda Baba grasuje w Wieliczce