Zgodnie z uchwałą antysmogową dla Krakowa, przyjętą przez sejmik małopolski, od 1 września 2019 r. w mieście w instalacjach spalania paliw dopuszczone jest stosowanie wyłącznie paliw gazowych lub lekkiego oleju opałowego. Urzędnicy oceniają, że uchwałę z dużym sukcesem zrealizowano i w prawie 100 proc. budynków w mieście ogrzewanych jest proekologicznie. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (MPEC S.A.) pokrywa ponad 65 proc. zapotrzebowania na ciepło, a pozostałe potrzeby cieplne są pokrywane przez zero- lub niskoemisyjne źródła – gaz, ogrzewanie elektryczne, OZE.

„Obecnie liczba palenisk na paliwo stałe będących jedynym rodzajem ogrzewania jest szacowana na około 285 źródeł grzewczych zlokalizowanych w 220 budynkach, co stanowi w przybliżeniu 0,17 proc. wszystkich obiektów. W świetle obowiązujących przepisów prawnych tj. całkowitego zakazu spalania paliw stałych nie ma znaczenia klasa likwidowanego kotła” – przekazał Wydział ds. Jakości Powietrza Urzędu Miasta Krakowa (UMK).

Urzędnicy wskazują, że piece na paliwa stałe nie zostały wymienione nieraz z przyczyn niezależnych – chodzi m.in. o sprawy prawne – gdy np. nieuregulowana jest własność budynku, lub techniczne – gdy np. stan budynku nie pozwala na wymianę pieca.

W przypadku stwierdzenia, podczas kontroli paleniska, trudnej sytuacji życiowej mieszkańca informacja o tym jest kierowana do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Z właścicielami kontaktują się też ekodoradcy, zatrudnieni w Krakowskim Centrum Doradztwa, aby udzielić porad i opowiedzieć o programach wsparcia, np. Czyste Powietrze, Stop Smog.

Obecnie ekodoradcy pod wytypowanymi adresami przeprowadzają wizyty terenowe celem promocji programu Stop Smog. W ramach tego rządowego programu mieszkańcy mogą otrzymać bezzwrotną dotację w wysokości do 100 proc. kosztów np. wymiany lub likwidacji urządzeń albo systemów grzewczych niespełniających standardów niskoemisyjnych, na termomodernizację czy instalację odnawialnych źródeł energii. W grudniu 2021 r. miasto podawało, że środki z programu Stop Smog zostaną przeznaczone na wymianę 756 nieekologicznych pieców.

W Krakowie od 2014 r. funkcjonuje program łagodzący negatywne skutki wzrostu kosztów ogrzewania dedykowany mieszkańcom, którzy wymienili paleniska węglowe na proekologiczne. Lokalny Program Osłonowy oferuje dopłaty do rachunków dla osób ponoszących zwiększone koszty grzewcze lokalu. Program realizowany jest przez MOPS we współpracy z Wydziałem ds. Jakości Powietrza UMK.

„Miarą problemu przestrzegania uchwały antysmogowej jest ok. 50 wykroczeń w mieście zamieszkiwanym przez blisko milion osób. Dodatkowo należy zaznaczyć, iż fakt istnienia na terenie miasta ok. 285 źródeł grzewczych na paliwo stałe zlokalizowanych w 220 budynkach nie jest równoznaczny z ich eksploatacją” – podkreślają urzędnicy.

Od września 2019 r. w Krakowie przeprowadzono ponad 12,5 tys. kontroli palenisk – chodzi zarówno o rutynowe, prewencyjne kontrole, jak i o interwencyjne, na prośbę mieszkańca zgłaszającego problem. W sezonie grzewczym 2021/2022 tj. od września 2021 r. do końca kwietnia 2022 r. przeprowadzono ponad 3,3 tys. kontroli, stwierdzono 52 wykroczenia, nałożono 29 mandatów karnych na kwotę 5,2 tys., sporządzono 16 notatek pod wniosek do sądu o ukaranie sprawcy i zastosowano 7 pouczeń.

1 stycznia 2023 r. w całej Małopolsce (poza Krakowem) zaczną obowiązywać przepisy wojewódzkiej uchwały antysmogowej. Zgodnie z dokumentem, do końca 2022 r. mieszkańcy muszą zlikwidować kotły niespełniające unijnych norm, tzw. kotły bezklasowe. Zaś do końca 2026 r. muszą być zlikwidowane kotły klasy 3 i 4, użytkowane będą mogły być kotły klasy 5 – na pelet lub ekogroszek.