Nie jeden, nie dwa, a ponad 40 - tyle murków jest w najstarszej części Nowej Huty, można je spotkać na każdym osiedlu. Kiedyś wyglądały ładnie i estetycznie, niektóre miały nawet okładzinę z lastryko. Dziś wyglądają smętnie – sypią się, są w nich spore ubytki, pękają. Część murków udało się naprawić przy okazji remontów bloków, ale nie każdą spółdzielnię czy wspólnotę stać na to, żeby wydać dodatkowe pieniądze na murki.
Tym bardziej że w wielu przypadkach potrzebna jest duża rekonstrukcja i konkretny materiał, a prace przy murkach muszą nadzorować służby konserwatorskie. Dlaczego? Układ urbanistyczny najstarszej części Nowej Huty jest wpisany do rejestru zabytków, co oznacza, że remonty i inne prace budowlane prowadzone są zgodnie z wytycznymi konserwatora. Murki są częścią architektury, którą chroni prawo lokalne (warto dodać, że dzielnica objęta jest również zapisami parku kulturowego).
Zawsze są "inne potrzeby"
Mieszkańcy Nowej Huty mówią:
Sypią się, przy wejściach do bloków jest najgorzej, i nikt z tym nic nie robi. Murki są zniszczone, struktura jest popękana, cegły odchodzą od całości. Stwarzają zagrożenie, mogą się rozlecieć, a przecież dzieci tu się bawią.
W 2013 roku ówczesny Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu przygotował program prac konserwatorskich dla nowohuckich murków. Konsultowano z konserwatorem zabytków dobór materiałów, którym murki miały być uzupełniane, także metodę prac. Wyremontowano kilka murków, między innymi na osiedlu Zgody i Centrum A. I na tym koniec. Pieniędzy zabrakło, a poza tym w mieście były „inne potrzeby”.
Staramy się stworzyć program naprawy murków. Oczywiście nie wszystkich, bo jest ich dużo, ale żeby chociaż dwa, trzy rocznie naprawić. Bardzo byśmy się z tego cieszyli
- mówi Józef Szuba, wiceprzewodniczący dzielnicy XVIII.
W czym problem? W pieniądzach.
Nie możemy wyremontować murków w ramach bieżącego utrzymania. Dlaczego? Potrzebna jest procedura inwestycji, ale też program ochrony konserwatorskiej i opinia konserwatora zabytków, co oczywiście podniesie koszty. A mówimy o bardzo dużych kosztach
- przekonuje Krzysztof Wojdowski z Zarządu Dróg Miasta Krakowa.
Do remontu dwóch murków w tym roku przymierza się Zarząd Zieleni Miejskiej, ale:
Jesteśmy w trakcie przetargu na projekt dla murku na osiedlu Szklane Domy. Niestety, to bardzo długi murek, więc wystarczy nam środków tylko na projekt. W planach jest murek na osiedlu Zielonym
- mówi urzędniczka ZZM.
Oryginalne drobiazgi
Krzysztof Wojdowski sugeruje, aby przygotować konkretny, długoletni plan inwestycyjny na naprawę nowohuckich murków. Tym musieliby się zająć radni miasta. Remont wszystkich nowohuckich murków kosztowałby kilkadziesiąt milionów złotych.
Nowa Huta jest pomnikiem historii (decyzja prezydenta RP z 2023 roku), a to oznacza, że miasto może finansowo wspierać wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe (chodzi o zabytkowe budynki), które planują remonty. Kraków ma taki budżet i chociaż dofinansowanie nie jest duże, warto się o nie postarać. Zarządcy mogą też starać się o dofinansowanie ze środków Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.
Oczywiście nie każdy murek będzie można wyremontować ze środków miasta, ale na pewno murki, które prowadzą do bloków i są postawione na tych samych fundamentach, co budynek - owszem.
- wyjaśnia Stanisław Moryc, nowohucianin i były radny miasta.
Dlaczego w ogóle w Nowej Hucie stawiano murki?
Dzielnica nie jest płaska, jak stół, więc w miejscu, gdzie nie dało się zniwelować różnicy poziomów (a planowano tam blok) stawiano budynek, do którego prowadziły schody, wokół prowadzono murek. Chodziło o to, żeby zabezpieczyć skarpę przed osuwaniem się.
Nie każdy murek w starej Nowej Hucie da się już odtworzyć, warto jednak ratować te, które jeszcze są. Wiele lat temu z nowohuckiego pejzażu architektonicznego zniknęły tralki (balustradki na krawędzi dachu), niby drobiazg, ale oryginalny.
