Kraków: weekendowa akcja „Pamiętaj z nami” przypomina o historii Płaszowa

W pierwszy dzień akcji, w Fabryce Emalia Oskara Schindlera odbyła się konferencja "Płaszów. Odkrywanie" z udziałem przedstawicieli m.in. Instytutu Pamięci Narodowej, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Państwowego Muzeum na Majdanku, Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy, a także uczelni wyższych, w tym Uniwersytetu Jagiellońskiego i Edynburskiego.

Tematy konferencji: społeczne życie w płaszowskim obozie (prelekcja dr hab. Romy Sendyki), ale i opowieści o losach więźniów przybyłych z Płaszowa do KL Gross-Rosen ( Aleksandra Kobielec) i o deportacji więźniów z Majdanka do Płaszowa (Marta Grudzińska).

Drugi dzień akcji wypełnią wydarzenia kulturalne, warsztaty edukacyjne oraz Bieg Pamięci. W programie jest wernisaż wystawy fotografii Jasona Francisco „Płaszów: awers/rewers” na pl. Bohaterów Getta przy Aptece pod Orłem. Amerykański artysta od lat zajmuje się tematyką historyczną – jest nie tylko fotografikiem, ale i kuratorem wystaw, eseistą, pedagogiem. Urodził się i wychował w Kalifornii, studiował m.in. na Uniwersytecie Stanforda i Uniwersytecie Columbia. Miasta, w których obecnie pracuje, to Kraków, San Francisco i Atlanta.

Ci, którzy weszli do Apteki pod Orłem  mogli wziąć udział m.in. w oprowadzaniu po wystawie stałej „Apteka Tadeusza Pankiewicza w getcie krakowskim”, obejrzeć zdjęcia Płaszowa sprzed ponad 70 lat i filmy historyczne. Ważnymi punktami programu były spotkania ze świadkami historii. W Fabryce Emalia Oskara Schindlera była okazja do rozmowy z Witoldem Cęckiewiczem, uczestnikiem akcji „Burza” (1944), znanym architektem. Z kolei w oddziale MHK – Ulica Pomorska – z publicznością spotkała się Bronisława (Niusia) Horowitz-Karakulska, więźniarka trzech obozów: Płaszowa, Auschwitz i Bruennlitz, ocalona przez Oskara Schindlera.

Sprzed ul. Pomorskiej 2 wystartował Bieg Pamięci. Jego meta znalazła się na pl. Bohaterów Getta. „W tym roku 750 osób w różnym wieku wzięło udział w Biegu. Jego celem nie jest nachalna edukacja, ale stworzenie okazji do poznania takich miejsc jak ul. Pomorska, Apteka pod Orłem czy plac Bohaterów Getta” – wyjaśniła Śmietana.

Projekt „Pamiętaj z nami” zakończył się późnym wieczorem na placu apelowym dawnego KL Płaszów. Uczestnicy akcji otrzymali od wolontariuszy lampki, które zapalili i ustawili na dawnym placu apelowym. Wieczór poprowadził dyrektor MHK Michał Niezabitowski.

Akcja „Pamiętaj z nami” zbiegła się z innym, trwającym od kilku dni, krakowskim przedsięwzięciem – „Gdzie jest obóz” – przypominającym o historii KL Płaszów, a zorganizowanym przez Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci Wydziału Polonistyki UJ. Część wydarzeń z „Gdzie jest obóz” jest w programie towarzyszącym akcji MHK.

Jednym z najważniejszych punktów programu „Gdzie jest obóz” były wydarzenia przypominające Zuzannę Ginczankę, wybitną polską poetkę żydowskiego pochodzenia. W czasie wojny przez wiele miesięcy ukrywała się ona w Krakowie i według ustaleń historyków została najprawdopodobniej rozstrzelana na terenie płaszowskiego obozu w 1944 r.

Obóz koncentracyjny Płaszów powstawał stopniowo od grudnia 1942 r., kiedy na terenie dwóch cmentarzy żydowskich, znajdujących się na przedmieściach ówczesnego Krakowa, Niemcy założyli obóz pracy przymusowej dla Żydów. W lutym 1943 r. został on przemianowany na obóz pracy także dla osób innych narodowości. Obiekt stale powiększano, z 5 ha rozrósł się do 80. Samodzielnym obozem koncentracyjnym (wcześniej należał do obozu koncentracyjnego w Majdanku) stał się od kwietnia 1944 r.

Jego więźniami byli Polacy, Żydzi, Węgrzy, Cyganie, Włosi, Rumuni i sporadycznie osoby innych narodowości. Nie wiadomo, ile osób - łącznie więziono w obozie. Z niektórych źródeł wynika, że przez obóz przeszło około 150 tys. osób, IPN podaje 30 - 40 tys. więźniów. Zbliżanie się do Krakowa armii sowieckiej w styczniu 1945 r. zmusiło hitlerowców do likwidacji obozu. Część więźniów wywieziono do innych obozów koncentracyjnych, a resztę zamordowano.

(PAP/ko)