Pamięć, która trwa

– „My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenną. Tą rzeczą jest honor”. Tymi słowami 5 maja 1939 r. ówczesny minister spraw zagranicznych RP Józef Beck zadeklarował, że Polska nie godzi się na bezzasadne żądania Niemiec. Był to wyraźny sprzeciw wobec nakazów godzących w naszą godność. Na kartach historii Polski zapisało się wielu bohaterów walczących o niepodległość Ojczyzny: to mężczyźni i kobiety, żołnierze i cywile, którzy oddali życie za wolność. 1 września oddajmy im hołd. Zatrzymajmy się na chwilę, by wspomnieć tych, którzy zginęli. Pokażmy, że tak jak oni „nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę”, a pamięć o nich nigdy nie zginie – mówi wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Program krakowskich uroczystości

- 10.00 – uroczystości na cmentarzu Rakowickim przy pomniku Żołnierzy Września i Armii „Kraków”
- 17.30 – msza święta w katedrze na Wawelu

Uroczystości w Tarnowie

- 17.00 w kościele Świętego Krzyża i Świętego Filipa Neri w Tarnowie  msza święta w intencji Ojczyzny

- 18.20 uroczystości przy ul. Urszulańskiej 18, gdzie mieściła się siedziba Gestapo

W uroczystościach udział wziął I wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz

Pierwszy ostrzał na Westerplatte

1 września 1939 r. niemiecka III Rzesza zaatakowała Polskę. O godz. 4.45 niemiecki pancernik szkolny „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzał Westerplatte – Wojskowej Składnicy Tranzytowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, bronionej przez załogę (około 200 żołnierzy) pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego i kpt. Franciszka Dąbrowskiego. Przez siedem dni Polacy bohatersko odpierali powtarzające się ataki niemieckie z morza, ziemi i powietrza.

Do historii przeszła także obrona Poczty Polskiej w Gdańsku. Polacy poddali się dopiero po południu, gdy budynek został podpalony. Miesiąc później zostali rozstrzelani przez Niemców.

1 września 1939 r. na Polskę napadła także sprzymierzona z Niemcami armia słowacka.

Ginęli żołnierze i cywile

Jedną z pierwszych zaatakowanych miejscowości był Wieluń, zbombardowany przez Luftwaffe. Liczbę ofiar szacuje się na ok. 1200 cywilów. W pierwszych dniach września 1939 r. w wielu miejscach w Polsce doszło do masowych egzekucji cywilów. Zbrodnie te popełnili żołnierze Wehrmachtu. Zgodnie z rozkazami Adolfa Hitlera agresorzy dążyli nie tylko do odniesienia zwycięstwa militarnego, ale także do wyniszczenia ludności cywilnej. Gdy 17 września na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej wkroczyła Armia Czerwona, rozbiór Polski został przesądzony.

Do ostatnich sił

Mimo że w wielu miejscach trwał bohaterski opór, 27 września z powodu dramatycznego położenia ludności cywilnej, pozbawionej żywności, prądu i bieżącej wody, zdecydowano o przerwaniu obrony Warszawy. Dwa dni później poddała się twierdza Modlin, a 2 października skapitulował Hel. Ostatnie strzały kampanii padły na Lubelszczyźnie, dokąd dotarły w końcu września oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga, maszerujące na pomoc Warszawie. 6 października 1939 r. po zaciętej bitwie z Niemcami pod Kockiem, z powodu wyczerpania amunicji, Polacy złożyli broń.

Walka o niepodległość

Już we wrześniu 1939 r. powstały pierwsze zalążki niepodległościowej konspiracji. 27 września 1939 r. w oblężonej przez Niemców Warszawie gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz utworzył wraz z grupą oficerów WP Służbę Zwycięstwu Polski. 4 grudnia premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej. 14 lutego 1942 r. przekształcił go w Armię Krajową.

Akcja „Zapal znicz pamięci” dla westerplatczyka – Kraków i Małopolska, 1 września 2023 r.

Organizatorzy uroczystości zachęcają również do uczczenia pamięci obrońców Westerplatte, biorąc udział w ogólnopolskiej akcji zapalania zniczy na grobach bohaterskich żołnierzy. W Małopolsce znajduje się pięć takich mogił, w tym dwie w Krakowie.
 
Sylwetki westerplatczyków pochowanych w województwie małopolskim