Jeremiah Lockwood (pianino, organy), Yaakov Lemmer (śpiew), Shimi Miller (śpiew), Yoel Kohn (śpiew), Airis String Quartet (Aleksandra Czajor-Kowalska – I skrzypce, Grażyna Zubik – II skrzypce, Malwina Tkaczyk – altówka, Mateusz Mańka – wiolonczela)

W ultraortodoksyjnej społeczności starsze formy muzyki żydowskiej zostały w dużej mierze wyparte przez muzykę pop, która brzmi bardzo podobnie do tego, co można usłyszeć w mainstreamowych rozgłośniach radiowych, ale z tekstami w językach jidysz lub w klasycznym hebrajskim, dostosowanymi do nabożnych tematów religijnych.

Mała – lecz dynamiczna – grupa młodych kantorów odtwarza styl muzyki kantoralnej sprzed II wojny światowej. Wybrali utwory nagrane prawie sto lat temu, jako swój podstawowy repertuaru. Podczas gdy niektórzy z nich dorastali w rodzinach, w których mieli szansę uczyć się od starszych kantorów, pozostali odkrywali muzykę bezpośrednio ze starych płyt. W środowisku ortodoksyjnym, które dla ludzi z zewnątrz wydaje się zniechęcać do autoekspresji, artyści ci zagłębiają się w przeszłość, aby odnaleźć własny styl.

Koncert „Złoty Wiek”, stworzony przez naukowca i muzyka Jeremiaha Lockwooda, z udziałem Yanky Lemmera, Shimmy Millera i Yoela Kohna – trzech najważniejszych kantorów, stanowi celebrację nowych brzmień zaczerpniętych z tego mało znanego współczesnego „złotego wieku” muzyki kantoralnej.

Zaprezentowanie „Złotego Wieku” na Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie jest ważne dla mojej kariery artystycznej, ponieważ oferuje mi możliwość pokazania, w jaki sposób badania archiwalne i etnograficzne mają bezpośrednie przełożenie na nowe ważne przedsięwzięcia twórcze. Zamiast tworzyć podziały między światami nauki i muzyki, proponuję, aby się spotkały.

Cieszy mnie również możliwość obopólnej korzyści, jaką daje to przedsięwzięcie. Yanky Lemmer, Shimmy Miller i Yoel Kohn są głównymi uczestnikami moich badań od wielu lat. Ten projekt daje im wstęp na scenę o randze międzynarodowej. Koncert w takim miejscu wesprze ich starania o to, aby ta muzyka stała się znana i słuchana na całym świecie.

Wszyscy trzej kantorzy mają duże doświadczenie zarówno w prowadzeniu modlitw jak i w występach scenicznych. Ich możliwości wykonawcze bywają często ograniczone lokalnymi konwencjami odbierającymi wyrazistość i uszczuplającymi idiomatyczną specyfikę gatunku kantoralnego początku XX wieku, w którym są mistrzami. Dotyczy to zwłaszcza synagog, gdzie ich styl muzyczny nie pasuje do współczesnych norm. Staram się wyzwolić potencjał kultury kantoralnej chasydów.

Moim celem w przypadku tego przedsięwzięcia jest zaoferowanie kantorom możliwości przeniesienia dynamicznego charakteru występów z ich prywatnego świata na wiodące sceny i festiwale. Cel tego koncertu jest dwojaki: z jednej strony staram się nagłośnić i promować koncepcję badań archiwalnych i etnograficznych jako podstawy ekscytujących i dynamicznych form nowej sztuki.

Ten występ jest częścią publicznego programu prezentacji moich badań, który obejmuje również wydanie książkowe i płytę. Koncert jest kluczowym elementem, który pokaże, jak realizować pomysły aby generowały nowe możliwości społeczne i życiowe. Drugi cel dotyczy kariery i twórczości muzycznej kantorów.

Chociaż Lemmer, Miller i Kohn są już doświadczonymi artystami, mam nadzieję, że nowy kontekst wspólnej pracy i prezentowania swojej twórczości w środowisku celowo zbudowanym wokół ich pasji i estetyki otworzy przed nimi nowe drogi rozwoju kariery i ich nonkonformistycznych technik artystycznych.

Artyści biorący udział w koncercie, chasydzkie gwiazdy muzyki kantoralnej Yanky Lemmer, Yoel Kohn i Shimmy Miller, tworzą nowy energiczny gatunek charakteryzujący się genialną wirtuozerią, który pozostaje jednak głęboko zakorzeniony we wczesnych żydowskich zapisach sakralnych. Na początku XX wieku słuchacze żydowscy zachwycali się nowym stylem płyt muzyki kantoralnej, inspirowanych muzyką synagogalną, ale dostosowanych do dramatycznego formatu nowej technologii. Płyty kantorów z lat 20. XX wieku dawały słuchaczom żydowskim wgląd w ich życie duchowe w formie nagrań. Głęboko emocjonalne i szalenie dramatyczne brzmienie płyt z muzyką kantoralną było fenomenem popu, wspierane przez oddanych fanów, którzy kupowali płyty, chodzili na koncerty kantorów i zanurzali się modlitwach prowadzonych w synagogach praktykując nabożne słuchanie, która zniknęło ze współczesnego życia żydowskiego. W „Złotym Wieku” ci głosiciele odnowy muzyki kantoralnej przywołują praktyki głębokiego słuchania, które niegdyś przenikało żydowskie życie religijne, zabierając słuchaczy w podróż do zapominanego świata muzyki religijnej. Krakowski Festiwal Kultury Żydowskiej jest jednym z najważniejszych miejsc dla światowej muzyki żydowskiej. Na tej scenie muzycznej dziedzictwo muzyki kantoralnej jest dziwnie nieobecne lub reprezentowane przez konserwatywne podejście, które nie obejmuje aspektów tej muzyki jako współczesnej formy sztuki obfitującej w możliwości syntezy kulturowej i eksperymentowania. Wprowadzając „Złoty Wiek” na krakowski Festiwal, podkreślamy witalność i obecność nowych pokoleń w tym, co powszechnie uważane jest za sztukę „umierającą”. Odrodzenie muzyki kantoralnej nie posiada swojego zaplecza w żadnej obecnej żydowskiej instytucji religijnej. Ta muzyka ma raczej charakter destrukcyjny i ma na celu skupienie artystów i występów na przeżyciu religijnym. Kantorzy znajdują treść dla antykonformizmu kulturowego i osobistego w głęboko zakorzenionej muzyce żydowskiej przeszłości, wykonując styl, który nie jest bardziej rozpoznawalny wśród chasydów niż w innych społecznościach żydowskich. Dla śpiewaków chasydzkich świat starych płyt z muzyką kantoralną służy jako podstawa kontrowersyjnej praktyki artystycznej, która pozwala im na eksperymentowanie z tożsamościami artystycznymi i przekraczanie granic ich niezwykle konserwatywnej wspólnoty oraz wejście na inne sceny muzyczne, przyjmując rolę outsidera i eksperta. Występ tych trzech kantorów razem i podkreślenie nastawienia ich muzyki na kreatywność, młodzieńcze eksperymenty i żywiołowe odkrywanie dziedzictwa zapoczątkuje dyskurs na temat potencjału muzyki religijnej do budowania mostów ponad granicami tożsamości.

AIRIS String Quartet to jeden z najbardziej interesujących zespołów młodego pokolenia w Polsce. Założony w 2008 roku w Krakowie, w niespełna pół roku od swojego powstania osiągnął pierwszy znaczący sukces – zdobył II nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Współczesnej Muzyki Kameralnej w Krakowie.  

Kwartet koncertuje w kraju i za granicą. W jego szerokim i różnorodnym repertuarze od wielu lat szczególne miejsce zajmuje muzyka XX i XXI wieku. Kompozytorzy młodego pokolenia często powierzają zespołowi prawykonania swoich dzieł. Kwartet miał przyjemność współpracować z takimi twórcami, jak Krzysztof Penderecki, Rafał Augustyn, Miłosz Bembinow, Ib Nørholm, Paweł Łukaszewski, Michał Dobrzyński, Łukasz Pieprzyk, a także z kompozytorami muzyki filmowej i do gier komputerowych – byli to m.in. Garry Schyman (Bioshock), Krzysztof A. Janczak (Dans les pas de Marie Curie) i Arkadiusz Reikowski (Kholat, Father and Son). Zespół stale poszukuje nowych inspiracji, niejednokrotnie wykraczając poza ramy muzyki klasycznej; z jego inicjatywy powstało kilka nowych dzieł w ramach programu „Kolekcje” – priorytet „Zamówienia kompozytorskie”. Airis String Quartet ma na swoim koncie gościnny udział w wielu nagraniach płytowych, nagraniach ścieżki dźwiękowej do filmów i gier komputerowych a w 2018 roku ukazała się debiutancka w pełni kwartetowa płyta zespołu zatytułowana „Hartmann”.  

Członkowie Airis String Quartet uczą także w szkołach muzycznych  i w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, wprowadzając młodsze pokolenia w tajniki muzyki kameralnej i instrumentalistyki. 

Bilety w cenie N: 200 / U: 100 PLN do nabycia na 31.jewsihfestival.pl oraz przed wejściem na koncert godzinę przed jego rozpoczęciem.