Rak szyjki macicy to jeden z tych nowotworów, którym stosunkowo łatwo zapobiegać regularnie wykonując badania profilaktyczne. Mimo to co roku z jego powodu umiera ponad tysiąc Polek. Ryzyko zmierzenia się z nim rośnie z wiekiem, a ok. 60 proc. przypadków dotyczy kobiet między 45 a 64 rokiem życia. Na starcie z rakiem szyjki macicy szczególnie są narażone panie zakażone wirusem brodawczaka ludzkiego, kobiety, które wcześnie rozpoczęły współżycie płciowe i te przez wiele lat stosujące hormonalne leki antykoncepcyjne. Do czynników ryzyka jest także zaliczana duża liczba partnerów płciowych, duża liczba porodów, wieloletnie palenie papierosów oraz niski status socjoekonomiczny i gorszy dostęp do opieki medycznej.
Nowotwór szyjki macicy na wczesnym etapie rozwoju, gdy jest jeszcze w pełni wyleczalny, nie daje niepokojących objawów. Szansą na wykrycie niepokojących zmian są więc jedynie regularne, profilaktyczne badania cytologiczne. Cytologia jest skuteczna, bezbolesna i bezpieczna. Do jej wykonania wykorzystuje się sprzęt jednorazowego użytku – wziernik ginekologiczny i specjalną szczoteczkę. Podczas badania lekarz lub położna pobiera komórki znajdujące się na tarczy i w kanale szyjki macicy i umieszcza na szkiełku cytologicznym. Następnie taki rozmaz jest przekazywany do oceny mikroskopowej.

Cytologia raz na trzy lata

Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje badania cytologiczne w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy. Jest on przeznaczony dla kobiet między 25 a 59 rokiem życia. Każda z nich może raz na 3 lata wykonać bezpłatną diagnostykę w dowolnej poradni ginekologiczno-położniczej, która ma kontrakt z NFZ lub gabinecie położnej POZ, posiadającej uprawnienia do pobierania rozmazów cytologicznych. Jeśli wynik będzie prawidłowy, wystarczy ponowić badanie po upływie kolejnych 3 lat. W przypadku wykrycia niepokojących zmian, pacjentka jest kierowana na dalszą, pogłębioną diagnostykę.
Na badanie cytologiczne nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego. Najlepszy moment to co najmniej cztery dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż cztery dni przed rozpoczęciem kolejnej. Bezpośrednio przed badaniem – przez co najmniej cztery dni – nie należy stosować żadnych leków dopochwowych.
Program profilaktyki raka szyjki macicy – znajdź placówkę 
 
Kulejąca profilaktyka
Choć badanie cytologiczne nie boli i może uchronić przed śmiertelnie groźnym starciem z nowotworem, o regularną profilaktykę ciągle dba zbyt mały odsetek kobiet. Dodatkowym cieniem na wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy kładzie się epidemia koronawirusa. Strach przed zakażeniem COVID-19 spowodował bowiem, że wielu z nas odłożyło w czasie wizyty w gabinecie lekarzy i badania.
 
W ub. roku z programu profilaktyki raka szyjki macicy mogło skorzystać ponad 644 tys. Małopolanek. Zgłosiło się 37,9 tys. z nich. W tym roku w gabinetach lekarzy powinno pojawić się ponad 659 tys. kobiet.
Program profilaktyki raka szyjki macicy – dowiedz się więcej 
Panie, które z różnych powodów – np. wieku – nie kwalifikują się do cytologii w ramach programu przesiewowego, mogą wykonać bezpłatne badanie w ramach porady u lekarza ginekologa, który ma podpisaną umowę z NFZ. W znalezieniu najbliższej przychodni wykonującej bezpłatną cytologię, pomoże konsultant Telefonicznej Informacji Pacjenta. Wystarczy zadzwonić pod numer 800 190 590. Telefony są odbierane przez całą dobę, siedem dni w tygodniu.
Telefoniczna Informacja Pacjenta
 
Refundacja szczepionki przeciw HPV
 
Pierwszą szczepionką przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) objętą refundacją jest szczepionka przeciw HPV typu 16 i 18 o nazwie Cervarix.
Refundacja obejmuje wszystkie zarejestrowane wskazania: u osób od ukończenia 9. roku życia do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu) oraz raka szyjki macicy i raka odbytu związanych przyczynowo z określonymi onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).
W praktyce oznacza to, że pacjenci będą mogli kupić preparat za 50% odpłatnością we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach. Szczepionka Cervarix jest dostępna od 1 listopada 2021 r.. w aptece z dopłatą pacjenta – 138,18 zł za dawkę szczepionki (przy cenie detalicznej leku 276,36 zł.).
Osobom w wieku od 9 do 14 lat włącznie (do 15 urodzin) zalecane jest podanie 2 dawek w odstępie od 5 do 13 miesięcy. U osób w wieku 15 lat i powyżej zalecane są trzy dawki podawane w 0, 1 i 6 miesiącu.