Syncytialny wirus oddechowy (respiratory syncytial virus – RSV) jest jedną z głównych przyczyn ostrych zakażeń dolnych dróg oddechowych u małych dzieci. Szacuje się, że u dzieci w pierwszym roku życia jest przyczyną 70 proc. infekcji dróg oddechowych, a przed drugim rokiem życia infekcję tym wirusem przechodzi nawet 100 proc. dzieci.
RSV jest 4-krotnie bardziej zakaźny niż wirus grypy.
Zakażenie nim może być bardzo niebezpieczne, nieprzewidywalne i dotyczyć każdego dziecka. (...) U noworodków, niemowląt, szczególnie urodzonych przedwcześnie oraz u dzieci z chorobami przewlekłymi przebieg zakażenia RSV częściej może prowadzić do niewydolności oddechowej, co wymaga leczenia szpitalnego. U dzieci po zakażeniu RSV występuje zwiększone ryzyko rozwoju astmy
– wymieniała prof. Teresa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, cytowana w materiałach prasowych przesłanych PAP.
Jak przypomniała, aż 80 procent dzieci hospitalizowanych z powodu infekcji RSV stanowią jednak dzieci zdrowe, nienależące do grup ryzyka i urodzone o czasie.
W przypadku ciężkiego przebiegu zakażenia RSV dziecko ma duszności, świszczący oddech, nasilający się kaszel, a saturacja spada poniżej 92-93 proc. Zawsze konieczne jest leczenie w szpitalu, które obejmuje podawanie płynów dożylnych, stosowanie inhalacji, tlenoterapię
– mówiła prof. Jackowska. W najcięższych przypadkach konieczna jest wentylacja mechaniczna w oddziale intensywnej opieki medycznej, co oznacza intubację i podłączenie dziecka do respiratora.
W Polsce co roku odnotowuje się wysoką liczbę zakażeń RSV, zwłaszcza w sezonie zakażeń, czyli od września do kwietnia.
Obecnie istnieją możliwości profilaktyki zakażeń tym wirusem. Ograniczają one znacznie zachorowalność oraz hospitalizacje związane z ciężkim przebiegiem infekcji. Profilaktyka jest jednak refundowana wyłącznie wcześniakom oraz dzieciom z ciężkimi chorobami przewlekłymi.
Polskie Towarzystwo Pediatryczne oraz konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii (prof. Jarosław Peregud-Pogorzelski) opracowali nowe rekomendacje dotyczące profilaktyki zakażeń syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) u dzieci ("Profilaktyka zakażeń syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) u dzieci. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Konsultanta Krajowego w dziedzinie pediatrii”). Zostały one opublikowane w ostatnim numerze W Przeglądu Pediatrycznego (2/2024).
Eksperci wskazują w nich jednoznacznie, że profilaktyka zakażeń RSV powinna objąć wszystkie noworodki i niemowlęta do pierwszego roku życia w trakcie pierwszego dla nich sezonu zakażeń.
Istnieją specyficzne środki profilaktyczne chroniące przed wirusem RS, takie jak uodpornienie bierne, czyli podanie jednorazowo domięśniowo przeciwciała monoklonalnego, które nie dopuszcza do zakażenia, gdy dojdzie do kontaktu z osobą chorą
– powiedziała prof. Jackowska.
W tej chwili zarejestrowane są dwa przeciwciała monoklonalne do immunizacji biernej: paliwizumab i nirsewimab. Pierwsze podaje się co miesiąc w sezonie zachorowań, a drugie tylko raz.
Paliwizumab jest w Polsce finansowany dla wcześniaków, a także dla dzieci z astmą oskrzelowo-płucną i z wrodzonymi wadami serca w ramach programu lekowego B.40. Podaje się go domięśniowo raz w miesiącu, w sezonie zakażeń wirusem RS. W tym okresie dziecko spełniające kryteria programu lekowego powinno otrzymać od 3 do 5 dawek leku.
Pediatrzy zalecają w najnowszych rekomendacjach, aby kontynuować ten program. Zaznaczają jednocześnie, że decyzja o kontynuacji powinna uwzględniać analizy farmakoekonomiczne i opinię rodziców.
Drugie przeciwciało monoklonalne przeznaczone do biernej immunizacji - nirsewimab - ma działanie długofalowe. Jest ono przeznaczone do zapobiegania infekcjom dolnych dróg oddechowych wywołanym wirusem RS u wszystkich dzieci do 2. roku życia.
Podaje się je domięśniowo jednorazowo przed lub w trakcie sezonu zakażeń. Jedna dawka zapewnia ochronę przez co najmniej 5 miesięcy
- wyjaśniła prof. Jackowska. Badania kliniczne wykazały, że przeciwciało to zmniejsza ryzyko wystąpienia zakażeń dolnych dróg oddechowych o 70-80 proc. w porównaniu z placebo.
Zgodnie z rekomendacjami noworodki urodzone w czasie sezonu RSV (od października do marca) powinny otrzymać nirsewimab w pierwszym miesiącu życia, najlepiej podczas hospitalizacji w oddziale noworodkowym. Niemowlęta urodzone od kwietnia do września powinny otrzymać nirsewimab przed rozpoczęciem sezonu RSV (wrzesień – listopad), a więc w zależności od miesiąca urodzenia między 2. a 6. miesiącem życia.
Dodatkowo druga dawka nirsewimabu zalecana jest niemowlętom poniżej 24 miesięcy, które rozpoczynają drugi sezon RSV, a jednocześnie urodziły się przedwcześnie (przed 33. tygodniem ciąży), jak również niemowlętom z przewlekłymi wrodzonymi lub nabytymi chorobami, które zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji RSV. „Istnieje także szczepionka, którą można stosować u kobiet w ciąży – pomiędzy 32. a 36. tygodniem, a w szczególnych przypadkach od 28. tygodnia. Szczepienie zaleca się szczególnie kobietom, których termin porodu przypada w okresie sezonu RSV, tj. między początkiem września a końcem marca” – wymieniała prof. Jackowska.
Eksperci rekomendują, aby szczepionka była w programie szczepień zalecanych dla kobiet w ciąży i była w pełni refundowana. Niemowlęta urodzone w sezonie RSV, których matki otrzymały szczepionkę w okresie ciąży, powinny być uważane za chronione.
W rekomendacjach przedstawiono także uzasadnienia do wprowadzenia programu polityki zdrowotnej, pt. "Ogólnopolski program profilaktyki zdrowotnej: jednokrotne uodpornienie bierne przeciwciałem monoklonalnym w zakresie profilaktyki zakażeń dolnych dróg oddechowych spowodowanych wirusem RS na lata 2025–2030”. W marcu 2024 r. Polskie Towarzystwo Pediatryczne złożyło ten program w Ministerstwie Zdrowia.