Miniprzewodnik po Zawoi

W upalny dzień ochłody można poszukać w ponadstuletniej chacie.

Kolejne miejsce, którego  nie wolno pominąć, to skansen PTTK im J. Żaka w Zawoi Markowej na Markowej Roli. Skansen prezentuje tradycyjne budownictwo Babiogórców. Tworzą go trzy zagrody jednobudynkowe – z lat 1900, 1910 i 1802-15, kuźnia, spichlerzyk i kapliczka. Ekspozycja etnograficzna mieści się w chacie z lat 1802-1815. Do momentu przeniesienia w 1987 roku, funkcjonowała ona jako dom z kurnym piecem.

Stanowi typowy przykład tutejszego budownictwa z początków ubiegłego stulecia. Budynek z 1900 roku zawiera ekspozycję poświęconą historii turystyki babiogórskiej, a przebudowany budynek z 1910 roku pełni funkcję sali konferencyjnej i pokoi gościnnych.

W centralnej części skansenu znajduje się malownicza kapliczka z kamienną figurą Matki Bożej.

Nas po skansenie oprowadziła pani Sabina. Opowiedziała m.in. o tym, dlaczego obrazy święte były wieszane "pod skos".

A jeśli po wędrówce i zwiedzaniu zgłodniejcie, koniecznie wybierzcie się na zawojskiego pstrąga! Jest w czym wybierać. - Nasz produkt sztandarowy to pstrąg wędzony na zimno, to nasz hit. I słynna nasza kiełbasa - 100% mięsa z pstrąga, masełko pstrągowe z ikrą i czosnkiem niedźwiedzim. Podajemy pstrąga marynowanego w occie i na kwasie mlekowym - mówi Joanną Mazur. 

Pstrągi są wędzone w sposób tradycyjny, na drewnie bukowym, co nadaje im bardziej kwaskowaty smak. Nie stosuję się żadnych przypraw, tylko sól.

Posłuchajcie, dlaczego pstrąg zawojski jest taki wyjątkowy.

Partnerzy

Co jeszcze warto zobaczyć w Zawoi?

Kościół parafialny w Zawoi Centrum pw. św. Klemensa – wzniesiony w latach 1757-1759, gruntownie przebudowany w roku 1888. Jego bryła odbiega od stereotypowego wizerunku drewnianego kościółka polskiego, nawiązując do wzorów niemieckich i szwajcarskich. Ciekawostką jest konstrukcja wzmocniona żeliwnymi kolumnami, wydzielającymi nawy boczne co pozwoliło to na uzyskanie dużych rozmiarów wnętrza świątyni.
Pierwszy drewniany kościół powstał w latach 1757-1759 na Polanie Jastrzębie Niżne. Fundusze na budowę pochodziły z darowizny Jana hr. Wielopolskiego, ówczesnego starosty lanckorońskiego, oraz ze składek parafian. Poświęcenie kościoła miało miejsce 6 maja 1759 roku, a konsekracja 1 maja 1825 roku. Do momentu utworzenia samodzielnej parafii w 1819 roku Zawoja należała najpierw do parafii w Mucharzu, a od początku XVII wieku w Makowie Podhalańskim. Pierwszym proboszczem był ks. Marcin Leśniak.

^{Fot. Michał Sosnicki}

Z dawnego kościoła pozostało jedynie prezbiterium i część nawy. Obecna bryła powstała w wyniku rozbudowy w 1888 roku. Korpus kościoła posiada ciekawą konstrukcję: podzielony jest wewnątrz żeliwnymi kolumnami na trzy nawy. Od południa przybudowana jest charakterystyczna czterokondygnacyjna wieża. Nad głównym wejściem wisi żeliwna tabliczka z napisem E.H. ALBRECHT/1888, upamiętniająca fundatora przebudowy, którym był arcyksiążę (Erzherzog) Albrecht Habsburg z Żywca. Wnętrze zdobi polichromia z lat 30. XX wieku wykonana przez Zygmunta Millego. Wyposażenie wnętrza jest jednolite stylowo, późnobarokowe: sześć ołtarzy i ambona z II połowy XVIII wieku.

Ośrodek Turystyczno Narciarski Mosorny Groń (1045 m npm) w Zawoi Policzne. Ośrodek składa się z kolei linowej i narciarskiej trasy zjazdowej o długości 1420 m i deniwelacji 336 m.; a w okresie letnim rowerowej trasy zjazdowej. Zespół czterech wyciągów talerzykowych działa również w Zawoi Czatoży.

^{Fot. Michał Sosnicki}

Kaplica pw. Matki Bożej Anielskiej w Zawoi Mosorne – domkowa, drewniana na planie prostokąta z dachem dwuspadowym, gontowym. Wybudowana przez tutejszego gospodarza Wojciecha Trybałę w latach 1905-1908. Na jej frontonie znajdują się drewniane rzeźby pochodzące prawdopodobnie z pierwszego zawojskiego kościoła. Wewnątrz kaplicy mieści się drewniany ołtarz w stylu neogotyckim.

Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach – znajdujące się na wysokości 1180 m n.p.m., na północnych stokach Babiej Góry. Schronisko powstało 1906 roku dzięki zaangażowaniu prezesa Oddziału Babiogórskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Hugona Zapałowicza.
Pierwszy budynek składał się z kuchni, jadalni i dwóch pokoi gościnnych. Przez wiele lat dokonywano wiele przebudowań, które umożliwiały przyjmowanie większej ilości turystów. Obecnie budynek schroniska został postawiony od nowa i udostępniony dla turystów w 2009 roku.

Babia Góra Trails
Kompleks po polskiej stronie to 14,5km tras podjazdowych i zjazdowych, o różnym stopniu trudności, które umożliwiają rowerową rekreację w kompleksie Masywu Mosornego Gronia. To także połączenie ze Słowacją (5,2km dwukierunkowego singletracka), które ma rozwijać transgraniczną turystykę rowerową. Połączenie to obejmuje tereny trzech dobrze zachowanych hal pasterskich w tym rejonie, a po Słowackiej stronie znajduje się sieć doskonałych dróg szutrowych (ok 40km), opasających południowe stoki Babiej Góry.
W Zawoi Morgi, przy starcie ścieżek znajduje się dual pumptrack z sekcją skoczni treningowych oraz ścieżką treningową dla początkujących, zawierającą elementy imitujące naturalne przeszkody z górskich, naturalnych ścieżek.

Kapliczka pw. Św. Jana Chrzciciela w Zawoi Policzne, tzw. zbójnicka.

Kapliczka znajduje się w Zawoi Policzne przy drodze wojewódzkiej nr 957. p, w otoczeniu starych lip – pomników przyrody. Domkowa, na planie prostokąta, murowana z polnego kamienia, tynkowana, jednopomieszczeniowa, nakryta czterospadowym dachem przechodzącym w ośmioboczną latarnię o cebulastej kopule, kryta gontem. Wewnątrz, w niewielkim prezbiterium, znajduje się drewniany ołtarzyk. Kapliczka pochodzi prawdopodobnie ze schyłku XVII stulecia. Według tradycji jej fundatorami byli zbójnicy, którzy wznieśli ją jako przebłagalne wotum za swoje grzechy.

Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego – Zawoja Barańcowa. Mieści się wraz z siedzibą dyrekcji Babiogórskiego Parku, w stylowym drewnianym budynku. W skład Ośrodka wchodzi ekspozycja muzealna złożona z części przyrodniczej i etnograficznej, oraz ogrody: Ogród Roślin Babiogórskich (alpinarium) i Ogród Zmysłów.

^{Fot. Michał Sosnicki}
Ekspozycja prezentuje w nowoczesny sposób zagadnienia związane z przyrodą Babiej Góry, kulturą lokalnej społeczności i ekologią. Prowadzone w Ośrodku zajęcia, wymagające aktywności uczestników, uczą powyższych zagadnień oraz poruszają problemy współistnienia.

Będąc w Zawoi, warto zobaczyć halę Barankową. Trudno tam trafić, bo trzeba jechać kilka kilometrów wąską drogą pod górę. Można też wybrać się na spacer, bo na halę prowadzi czarny szlak. A sama hala jest zabytkiem archeologicznym. To jedyne miejsce w Zawoi związane z tradycyjnym wypasem owiec.

^{Fot. Michał Sosnicki}

Znajduje się tam pasterski szałas, w którym baca przedstawia odwiedzającym, tradycyjny sposób przyrządzania serów z mleka owczego. Można spróbować i zakupić produkty takie jak: bunc, żentyca, czy znany wszystkim oscypek. Hala znajduje się w Zawoi Górnej, na stokach Jałowca.