Miniprzewodnik po Szczawnicy

Dlaczego warto przyjechać do Szczawnicy, zapytaliśmy turystów. Niektórzy pobyt tutaj zarezerwowali już w zeszłym roku. Posłuchajcie, co nam powiedzieli.

O swojej miłości do tych terenów, a w szczególności do Jaworek, opowiedział Jerzy Pal, aktor i mieszkaniec Jaworek. Mimo że jest krakusem z urodzenia, to Pieniny ma w sercu.

Nie mogliśmy też nie porozmawiać z prawdziwym bacą. Jak wygląda życie bacy, w górach? Jak płynie czas? Jaki jest rytm dnia? Ilu ma juhasów? Pan Stanisław zdradził nam też, jak odróżnić ser owczy od krowiego. Wiecie, który jest gładki, a który pomarszczony?

A jaki sport w Szczawnicy jest popularniejszy niż piłka nożna? Kajakarstwo! Dlaczego tak jest opowiedział, Andrzej Hurkała, trener kajakarzy KS Pieniny (plus trzech zawodników-młodzików)

A co szczególnie warto zwiedzić w okolicy Szczawnicy? My polecamy wąwóz Homole, po którym oprowadził nas Zbigniew Botor.

Wąwóz Homole to jedna z największych przyrodniczych atrakcji Pienin. Jest to głęboko wcięty, stromościenny wąwóz w Małych Pieninach na obszarze wsi Jaworki. Skalna część wąwozu jest V-kształtna i osiąga długość 0,8 km. Po wąskim dnie doliny płynie potok Kamionka. Na uwagę zasługują tutaj przede wszystkim jego niezwykłe i malownicze kaskady, które wprawiają w zdumienie.

Partnerzy

Trasy narciarskie:

nr 1 Palenica - trudna trasa zjazdowa długość 1000 m , różnica poziomów 250 m, sztucznie naśnieżana, ratrakowana, licencja FIS, trasa czarna.
nr 2 Szafranówka I - trasa łatwa , długość 400 m, różnica poziomów 75 m, sztucznie naśnieżana, trasa niebieska.
nr 3 Szafranówka II - średnio trudna, długość 500 m, różnica wzniesień 100 m, sztucznie naśnieżana, trasa czerwona.
nr 4 Palenica II - Trasa Rodzinna - trasa średnio trudna, długość 1800 m , różnica poziomów 270 m, sztucznie naśnieżana, oświetlona, trasa niebieska.
nr 5 Szafranówka - HALFPIPE - nachylenie 200, szerokość podstawy 15 m, wysokość ścian 3,5 m, towarzyszy jej wyciąg narciarski, parametry FIS, trasa czerwona.
Wyciągi stacji narciarskiej Palenica: Krzesełkowy - długość 783m, różnica poziomów 262m, przepustowość 2200 os/h. Trzy wyciągi orczykowe o długości od 262m do 310m, różnicy poziomów średnio 75 metrów i przepustowości 760 os/h. Jeden mały wyciąg orczykowy o długości 100m.

Rezerwat przyrody Biała Woda to kolejne, interesujące miejsce w Pieninach, niedaleko Szczawnicy. Stworzono go aby chronić pozostałości po łemkowskiej wsi, a także niezwykłe formacje skalne, florę i faunę oraz elementy przyrody nieożywionej, takie jak kaskady potoku z licznymi głazami. To doskonałe miejsce do spacerów, jak i przejażdżek rowerowych. Rezerwat ten ma powierzchnię ok 28ha i składa się z czterech, połączonych ze sobą części, zlokalizowanych w dolinie Białej Wody oraz Brysztańskiego Potoku. Już na wstępie zachwyca wysokimi skałami o ciekawych kształtach.

Promenada spacerowa w Szczawnicy została stworzona dla wygody mieszkańców, turystów i kuracjuszy sanatoryjnych. Są tu ławeczki, na których można odpocząć, oraz mostki prowadzące na drugą stronę Grajcarka. Promenada spacerowa jest jedną z najnowszych inwestycji. Deptak spacerowy w Szczawnicy ma długość ok. 1800 metrów i jest jednym z najdłuższych w Polsce. Rozpoczyna się pod dolną stacją kolejki na Palenicę i ciągnie się wzdłuż potoku Grajcarek. Z drugiej strony łączy się ze ścieżką pieszo-rowerową, będącą szlakiem prowadzącym na Słowację, wzdłuż Dunajca. Na promenadę w Szczawnicy składa się ciąg jezdny, pieszy i rowerowy, połączone w taki sposób, aby były bezpieczne dla każdego użytkownika.

Kościół świętego Wojciecha w Szczawnicy to istotny sakralny zabytek Pienin. Legenda głosi, że patronem świątyni stał się św. Wojciech, ponieważ wędrował on tędy do Krakowa. Pierwszy kościół w Szczawnicy powstał w XIV. Był to kościół drewniany, który strawił pożar. Pojawiła się zatem konieczność stworzenia nowego kościoła. Ten powstał na początku XVI wieku. Szybko jednak popadł w ruinę i to do tego stopnia, że żaden proboszcz nie chciał przyjąć tutaj posady. Dlatego też Szczawnica przez długie lata była częścią parafii w Krościenku. Prowadziło to do licznych niesnasek zarówno pomiędzy samymi duchownymi jak i duchownymi i miejscową ludnością. Kiedy tylko pojawiła się możliwość Szczawnica znów odzyskała suwerenność pod względem religijnym. Obecna świątynia powstała w roku 1892. Wzniesiona została z miejscowego kamienia w stylu neogotyckim.

Plac Dietla to doskonale wykreowany plac uzdrowiska, który jest też środkiem założenia urbanistycznego opracowanego przez Józefa Szalaya. Powstał w XIX wieku po zasypaniu koryta Szczawnego Potoku. Po II wojnie światowej miejsce to pełniło rolę Rynku. Obecna nazwa wiąże się z odsłoniętym w 1865 roku z inicjatywy Szalaya, obeliskiem Józefa Dietla, lekarza balneologa, profesora i rektora UJ w Krakowie, mentora i przyjaciela Szalaya. W centrum placu znajduje się fontanna z rzeźbą z brązu „Kobieta z dzbanem”. Wokół placu znajdują się efektowne budynki tj.: Dom nad Zdrojami, willa Szwajcarka Górna, willa Pałac czy Holenderka. To piękne i spokojne miejsce, gdzie można w pobliskich restauracjach i kawiarniach skosztować pysznych lodów czy kawy.

Spływ Dunajcem łodzią flisacką Przełomem Dunajca to jedna z największych atrakcji regionu. Z powodzeniem nazwać ją możemy wręcz atrakcją na skalę europejską. Przełom Dunajca jest bowiem jednym z najpiękniejszych przełomów na naszym kontynencie. Trasa spływu ma obecnie 15 km długości oraz 36 m. spadku rzeki. Spływ organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Flisaków Pieńskich. Samo powstanie przełomu Dunajca owiane jest tajemnicą. Wśród miejscowych górali krąży wiele legend, które próbują wyjaśnić jego historię. Jedna z nich mówi o walecznym rycerzu Ferkowiczu, który gonił tędy króla węży. Trasa jaką się poruszał miała właśnie stać się owym Przełomem Dunajca. Inna z kolei głosi, że ujście Dunajcowi wyrąbał sam król Bolesław Chrobry. Badacze oraz historycy nie są w stanie na dzień dzisiejszy dać nam jednoznacznej odpowiedzi dotyczącej genezy tego miejsca. Udział w spływie nie wymaga specjalnego przygotowania oraz ekwipunku. Należy jednak wiedzieć, że podczas wycieczki może być chłodno. Przyda się zatem dodatkowe okrycie wierzchnie, które w razie czego będzie można wykorzystać. Tratwa flisacka, na której będziemy podróżować, składa się z pięciu drewnianych czółen o wymiarach 5,75 m na 45 cm. Są one mocno związane i wymoszczone gałązkami świerku lub jedliny. Łodzią, na której może przebywać 10 dorosłych osób (lub 8 dorosłych i 4 dzieci) kieruje dwóch doświadczonych flisaków. Sterowanie odbywa się za pomocą długich żerdzi – tak zwanych sprysek. Trasa spływu ma długość 15 km. Pokonujemy przy tym różnicę poziomów wynoszącą aż 36 metrów. W zależności od aktualnego stanu wody czas trwania spływu wynosi od 2 do 3 godzin. Sezon flisacki trwa od 1 kwietnia do 31 października. W tym czasie można korzystać ze spływu Przełomem Dunajca codziennie z wyjątkiem święta Bożego Ciała i pierwszego dnia Świąt Wielkanocnych.

^{Fot. Damian Radziak}

Droga Pienińska jest jednym z najpiękniejszych szlaków w Pieninach. Prowadzi wschodnim brzegiem Dunajca i jest alternatywą dla spływu tratwami, gdyż wędrując nią można na spokojnie podziwiać wszystkie najpiękniejsze zakątki przełomu Dunajca. Ma ok. 10 km długości i prowadzi ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru. Tylko 20% długości traktu przebiega po stronie polskiej, pozostała część po stronie słowackiej. W 1996 roku na Drodze Pienińskiej otwarto turystyczne przejście graniczne, a od 2007 roku ruch turystyczny odbywa się bez żadnych ograniczeń. Została wybudowana pod koniec XIX wieku, w XX wieku była kilkukrotnie niszczona w wyniku powodzi, działań wojennych i zaniedbań. Ostatni remont miał miejsce w 2007 roku – wtedy też Droga Pienińska została przystosowana dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich. Szlak jest bardzo dobrze utrzymany, na całej długości stoją ławeczki, kosze na śmieci, wiaty dla turystów oraz tablice informacyjne. Trasa jest zamknięta dla samochodów, można się nią poruszać wyłącznie pieszo lub na rowerze.

Palenica jedna z niewątpliwych atrakcji miasta Szczawnicy jest czteroosobowa kolej krzesełkowa na Palenicę, usytuowana w centrum miasta i przystani kończącej Spływ Dunajcem. Po kilku minutach jazdy komfortową koleją można znaleźć się na szczycie Palenicy (722 m n. p. m.), skąd rozpościerają się najpiękniejsze widoki na Pieniny z Trzema Koronami i Sokolicą, a przy dobrej pogodzie widzimy Tatry. Palenica stanowi świetny punkt wypadowy dla wędrówek pieszych i rowerowych, barwnymi - zwłaszcza w okresie jesiennym - szlakami pienińskimi. Prowadzą stąd wyznaczone szlaki górskie m in. na najwyższy szczyt Pienin, Wysoką oraz do Szczawnicy Niżniej na Sokolicę i Trzy Korony. Palenica to wspaniałe miejsce do spędzenia wolnego czasu na rodzinnych piknikach. Osoby lubiące aktywny wypoczynek mogą również skorzystać z wypożyczalni rowerów i odbyć miła przejażdżkę specjalnie wyznaczonym szlakiem rowerowym prowadzącym do granicy ze Słowacja. Stacja górna kolei posiada zaplecze gastronomiczne z miejscami widokowymi co będzie dopełnieniem relaksu.

A co jeszcze warto zobaczyć?

Kościół w Szlachtowej to tak naprawdę Cerkiew Opieki Matki Bożej, dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w latach 1895–1920. W 1946 cerkiew przejęta przez kościół rzymskokatolicki i użytkowana jako kościół parafialny pw. Matki Boskiej Pośredniczki Łask parafii w Szlachtowej. Do kościoła w Szlachtowej w łatwy sposób można dostać się z Szczawnicy i Jaworek. Sama miejscowość jest pozostałością po wsi rusińskiej, którą dawniej zamieszkiwali Łemkowie. Obecnie to miejscowość turystyczna u podnóża Pienin. Dawna cerkiew ma nietypową, monumentalną budowę i wydaje się być niedopasowana do okolicy, ale jej wnętrza skrywają interesujące urozmaicenia.

Kościół w Jaworkach czyli Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela jest dawną cerkwią greckokatolicką, służącą rzymskim katolikom. Wzniesiono go w 1798 roku w miejsce drewnianej, która powstała w roku 1680. Poprzednia cerkiew uległa całkowitemu zniszczeniu w wyniku pożaru. W tym czasie stworzono także parafię greckokatolicką, która obejmowała 4 wsie Rusińskie. Nowa świątynia odznacza się stylem klasycystycznym, nie mniej jednak możemy tutaj także odnaleźć elementy późnobarokowe, które wymuszone zostały przez austriackie prawo budowy. Jedna z najpiękniejszych budowli sakralnych znajdujących się na terenie Pienin. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj przede wszystkim odrestaurowany niedawno przez krakowskich konserwatorów sztuki ikonostas.

^{Fot. Damian Radziak}

Nie samymi widokami człowiek żyje i czasem trzeba coś zjeść. Elżbieta Wiercioch, prezes Związku Podhalan, pokazała nam, jak gotuje się pichotę ze śliwkami, gęstą zupę. To potrawa bardzo typowa dla Szczawnicy i okolic. Często podawana na wigilijnym stole. Pani Elżbieta podała dokładny przepis. Posłuchajcie: