Konflikt wawelski 1937

12 maja 1935 w Belwederze zmarł ojciec niepodległości Polski, Józef Piłsudski. W pierwszych słowach testamentu napisał: „Na wypadek mojej śmierci. Nie wiem, czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech!”. Do Krakowa ze specjalną misją zleconą  przez prezydenta Ignacego Mościckiego przybył jeden z najbardziej ulubionych oficerów  Marszałka, gen. Bolesław Wieniawa–Długoszowski. Miał on przekonać abp. Adama Stefana Sapiehę, ordynariusza diecezji krakowskiej do pochówku Piłsudskiego w podziemiach Katedry Wawelskiej.

 List prezydenta I. Mościckiego do abp. A. S. Sapiehy, 13.05.1935. Fot.Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.

13 maja metropolita krakowski wyraził zgodę na otwarcie podziemi katedry, a pięć dni później odbyły się w Krakowie uroczystości pogrzebowe, po zakończeniu których trumna Piłsudskiego została tymczasowo umieszczona w Krypcie św. Leonarda.

Abp Adam Stefan Sapieha podczas uroczystości pogrzebowych Józefa Piłsudskiego w Krakowie, 18.05.1935. Fot. AIPN.

Trumna nie mogła zbyt długo pozostać jednak w Krypcie św. Leonarda z powodu panującej tam wilgoci oraz permanentnego zakłócania mszy świętej, odprawianej w Katedrze, przez tłumy odwiedzających. Rozpoczęła się wówczas wielomiesięczna korespondencja abp. Sapiehy z najwyższymi funkcjonariuszami państwa na temat jak najszybszego przeniesienia trumny i przyspieszenia prac w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, gdzie docelowo miał się znaleźć sarkofag marszałka.

Krypta św. Leonarda z trumną Józefa Piłsudskiego.Październik 1935.Fot.NAC 

Widząc opieszałość władz i niemożność szybkiego rozwiązania palącego problemu, Sapieha postanowił przesunąć trumnę, wcześniej komunikując swój zamiar Wieniawie–Długoszowskiemu. „Jedynie szacunek i właściwa troska o stan Zwłok Marszałka Piłsudskiego zniewala mnie do wypełnienia powziętego postanowienia” – napisał metropolita w liście do władz.

W nocy z 23 na 24 czerwca 1937 r. nastąpiło zapowiedziane przeniesienie zwłok marszałka do krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów. Powody tej decyzji ordynariusz krakowski wyłożył w specjalnym oświadczeniu prasowym, listach do prezydenta i drugiej żony marszałka, Aleksandry Piłsudskiej, która nie zrozumiała niepoinformowania rodziny o przesunięciu trumny. Jeden z polityków powiedział wtedy, że po przesunięciu trumny marszałka „zatrzęsła się Polska”. Część gazet doszukiwało się w tej decyzji intencji politycznych. Polska Agencja Telegraficzna opublikowała komunikat o rezygnacji z funkcji premiera Felicjana Sławoj–Składkowskiego, czemu wtórowały wiece potępiające decyzję arcybiskupa. Odbywały się one w różnych częściach kraju, nawet w niewielkich miejscowościach. W sprawę tego największego konfliktu między państwem a Kościołem, który wybuchł z wielką mocą, zaangażowano najwyższe czynniki państwowe i kościelne, w tym nie tylko prezydenta, ale także Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz zaalarmowaną przez rząd, nuncjaturę apostolską. Sam Sapieha był zaskoczony takim obrotem spraw. Ostatecznie władze państwowe uzyskały zapewnienie metropolity, że w przyszłości każde przesunięcie grobów w katedrze wawelskiej będzie wymagało zgody najwyższych władz Rzeczypospolitej.

Wycieczka Polaków z Ameryki przed kryptą Józefa Piłsudskiego na Wawelu w 1938 r. Fot.NAC

 RO(IPN)/JD