Obrona krzyża nowohuckiego

Pamięć Niepodległości (archiwalna)
Poniedziałek, 2017.04.10

27 kwietnia 1960 rano brygada robotnicza przystąpiła do demontażu krzyża, ustawionego w Nowej Hucie u zbiegu ulic Marksa i Majakowskiego w miejscu, w którym – wedle obietnicy danej przez władze w 1957 r. – miał stanąć kościół. Wydarzenia, znane pod nazwą obrony krzyża nowohuckiego, chociaż bezpośrednio nie zagroziły ekipie Władysława Gomułki, były jednak bogate w dalekosiężne skutki. O obronie krzyża nowohuckiego i początkach stopniowej ruiny marksistowskiej ideologii dyskutowali w programie Pamięć Niepodległości 12 kwietnia : Jan Franczyk, redaktor naczelny "Głosu Nowej Huty", autor wielu publikacji o Nowej Hucie i Wojciech Paduchowski, historyk Biura Badań Historycznych krakowskiego oddziału IPN, autor książki "Nowa Huta nieznana i tajna". Program prowadziła Jolanta Drużyńska.

Widok pod krzyżem, Nowa Huta 27.04 1960.Fot.AIPN

J.Drużyńska rozmawia z J.Franczykiem i W.Paduchowskim

Obrona krzyża nowohuckiego

Z opisu funcjonariusza UB -"ucieczka robotnika pobitego przez dewotki", fot.AIPN

Z opisu funcjonariusza UB: "usiłowania otoczenia beczki z paliwem do spychacza przez młodzież" fot. AIPN

Z opisu funcjonariusza UB: "widok ogólny" , fot.AIP

Z opisu funcjonariusza UB:"widok ogólny" , fot.AIPN

Z opisu funcjonariusza UB: " widok pod krzyżem 27 kwietnia", fot.AIPN

Z opisu funcjonariusza UB:"znoszenie sprzętu pod krzyż", fot.AIPN

1 / 6

27 kwietnia 1960 rano brygada robotnicza przystąpiła do demontażu krzyża, ustawionego w Nowej Hucie u zbiegu ulic Marksa i Majakowskiego w miejscu, w którym – wedle obietnicy danej przez władze w 1957 r. – miał stanąć kościół. Bardzo szybko wokół krzyża pojawiła się grupa ludzi, przeważnie kobiet, która najpierw werbalnie, a potem czynnie uniemożliwiła robotnikom kontynuowanie pracy. Krzyż, już przechylony przez robotników, został z powrotem ustawiony do pionu, a ludzie otoczyli go kordonem, wznosząc przy tym modły i intonując religijne pieśni. Z biegiem godzin pod krzyż przybywało coraz więcej ludzi, ale także funkcjonariuszy MO usiłujących rozpraszać tłum. W godzinach wieczornych rozpoczęły się zamieszki w innych częściach Nowej Huty, a potem regularne walki – w ich trakcie m. in. podpalono budynek Dzielnicowej Rady Narodowej. Zamieszki uśmierzono po 3 dniach, przy użyciu znacznych sił policyjnych, ściągając w tym celu odwody z innych województw.

Te wydarzenia, znane pod nazwą obrony krzyża nowohuckiego, chociaż bezpośrednio nie zagroziły ekipie Władysława Gomułki, były jednak bogate w dalekosiężne skutki. I symbolizują one pewien fundamentalny kłopot, jaki mieli komuniści w Polsce z zainstalowaniem tu społeczeństwa nie-religijnego.

Bo trzeba pamiętać o tym, że Nowa Huta – jej gigantyczny kombinat metalurgiczny, wiele innych zakładów przemysłowych, ale i nowe robotnicze miasto – to był projekt par excellence tworzenia społeczeństwa nie-religijnego. Gdy powstawała Nowa Huta, oficjalna propaganda wprost objawiała tę ambicję budowy „pierwszego socjalistycznego miasta”, „miasta bez Boga”. Nowa Huta z pewnością nie była jedynym terenem realizacji tego zamierzenia, ale przez jej skalę oraz przez formę (zbudowano miasto od podstaw, na terenach wybitnie rolniczych) była miejscem bodaj najważniejszym dla tego eksperymentu. I oto wydarzenia z końca kwietnia 1960 były wyraźnym sygnałem, że eksperyment jest poważnie zagrożony. Nie był to pierwszy tego rodzaju sygnał w Nowej Hucie, ale ten był najbardziej spektakularny.

Życie religijne w nowym mieście-dzielnicy nigdy nie zostało sprowadzone do katakumb, jak tego chcieli komuniści. Stare kościoły usytuowane na obrzeżach, a szczególnie opactwo cysterskie w Mogile, podtrzymywały wiarę katolicką mieszkańców Nowej Huty, którzy zresztą w ogromnej większości mieli chłopskie i religijne korzenie. Tym niemniej było to życie religijne prowadzone w warunkach nadzwyczajnych: 100 tysięczna dzielnica nie miała ani jednego nowo-wybudowanego kościoła. Ten brak był taka oczywistością dla mieszkańców Nowej Huty, że kiedy tylko zelżała obręcz stalinizmu, upomniano się o kościół.

Zaraz po wypadkach z października 1956 powstał Komitet Budowy Kościoła dla parafii w Nowej Hucie – Bieńczycach. W 1957 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie dało zgodę na budowę, 17 marca 1957 odbyło się uroczyste wprowadzenie krzyża na teren, gdzie w przyszłości miał stanąć kościół, uroczystej procesji z krzyżem przewodniczył metropolita krakowski, abp Eugeniusz Baziak.

I to tego właśnie krzyża musiała bronić grupa parafian nieco ponad 3 lata później, kiedy – na mocy nowej decyzji władz – w miejscu pierwotnie przeznaczonym pod budowę kościoła stanąć miała teraz szkoła. I ta obrona, pozornie desperacka, okazała się początkiem nie tylko odbudowy kościelnej infrastruktury na terenie Nowej Huty (kościół w Bieńczycach ostatecznie konsekrowano w 1977 r., a po nim kilka następnych), ale i początkiem stopniowej ruiny marksistowskiej ideologii – nie tylko zresztą w jej wymiarze anty-religijnym. Dość powiedzieć, że to właśnie Nowa Huta stała się w latach 80-tych bastionem „Solidarności”, a nowohuckie kościoły – z kościołem bieńczyckim na czele – stanowiły prawdziwy matecznik oporu społecznego. Taki był epilog usiłowań zbudowania Nowej Hucie „pierwszego socjalistycznego miasta”.

(RG/IPN)

Komentarze (0)

Brak komentarzy

Kultura

Sport

Muzyka

Audycje

Podcasty

Kontakt

Ramówka

Studia nagraniowe

Obrona krzyża nowohuckiego

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Musica Ars Amanda na antenie Radia Kraków Kultura

Wystawa Frida Immersive to coś więcej niż tradycyjna ekspozycja

Jak wybrać gadżety reklamowe, które naprawdę działają? Krótki i praktyczny przewodnik dla firm

Sławomir Sierakowski: „Dziś w Waszyngtonie dwa plus dwa nie równa się cztery”

Po "gastronomkach" czy "krzątaczkach" przyszedł czas na "harowaczki"

Najnowsze badania nad depresją: Neurofarmakolodzy rozpoczęli otwarte wykłady w ramach 26. Tygodnia Mózgu w Krakowie

Wczoraj wygrana Unii, dziś półfinał nr 2. TRANSMISJA

Nowa siedziba Filharmonii Krakowskiej w cieniu 35-metrowego molocha?

Kumulacja remontów w Krakowie to efekt zaniedbań? Tak uważają radni

Obrona krzyża nowohuckiego

Komentarze (0)

Dodaj komentarz

Najnowsze

Musica Ars Amanda na antenie Radia Kraków Kultura

Wystawa Frida Immersive to coś więcej niż tradycyjna ekspozycja

Jak wybrać gadżety reklamowe, które naprawdę działają? Krótki i praktyczny przewodnik dla firm

Sławomir Sierakowski: „Dziś w Waszyngtonie dwa plus dwa nie równa się cztery”

Po "gastronomkach" czy "krzątaczkach" przyszedł czas na "harowaczki"

Najnowsze badania nad depresją: Neurofarmakolodzy rozpoczęli otwarte wykłady w ramach 26. Tygodnia Mózgu w Krakowie

Wczoraj wygrana Unii, dziś półfinał nr 2. TRANSMISJA

Nowa siedziba Filharmonii Krakowskiej w cieniu 35-metrowego molocha?

Kumulacja remontów w Krakowie to efekt zaniedbań? Tak uważają radni

Kontakt

12 630 61 01

Wyślij wiadomość

Wyślij opinię